Theo một khảo sát, khoảng 28% sinh viên có nguy cơ phải bỏ học khi học phí tăng?

51% sinh viên phải làm thêm

Trong năm học 2018 - 2019, một số trường đại học công lập có mức học phí tăng cao như Viện Đại học Mở TP.HCM (khoảng 560.000 đồng/tín chỉ), Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM (515.000 đồng/tín chỉ)... Với các trường đại học công lập vốn có mức học phí cao như: Đại học Ngoại thương, Đại học Kinh tế quốc dân lại tăng thêm khoảng 10% học phí... Thực tế, không ít sinh viên có hoàn cảnh khó khăn không kham nổi mức học phí cao đã phải bỏ học.

Khoảng 28% sinh viên có nguy cơ phải bỏ học khi học phí tăng. Ảnh: Trube

Theo kết quả điều tra của PGS.TS Đặng Thị Lệ Xuân, Đại học Kinh tế Quốc dân, về tác động chính sách học phí với sinh viên, khoảng 28% sinh viên có nguy cơ phải bỏ học khi học phí tăng. Cuộc khảo sát này được thực hiện từ năm 2017 với hơn 1.000 hộ dân ở 11 tỉnh thành. Hiện có 51% sinh viên đang phải đi làm thêm vì học phí cao, trong đó nhóm nghèo nhất phải đi làm thêm nhiều nhất là 79% (không tính số người làm thêm vì muốn có thêm kinh nghiệm). Phần lớn sinh viên cho rằng, đi làm thêm quá nhiều ảnh hưởng tới khả năng hoàn thành khóa học.

Cuộc điều tra còn lấy ý kiến, phản ứng của phụ huynh có con đang học hoặc chuẩn bị thi đại học về mức học phí hiện hành. Khi được hỏi về mức học phí mới (13-17 triệu đồng/năm), có tới 85% nhóm nghèo nhất cho rằng đây là mức cao và rất cao. Nếu tính tổng tất cả các nhóm, có tới 37% số hộ gia đình sẽ không thể đảm bảo kinh phí cho con đi học đại học. Với khó khăn này, nhiều gia đình buộc phải chọn trường có mức học phí thấp hơn hoặc vay tiền cho con học, cho con đi làm thêm...

TS Lê Viết Khuyến, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học cũng cho rằng: “Mới đây tại một số hội nghị, không ít hiệu trưởng trường đại học cho rằng, mức học phí cần được tính toán phù hợp với thu nhập của từng vùng miền, chứ không thể cào bằng hoặc các trường muốn tăng bao nhiêu thì tăng. Ngay trong Luật Giáo dục Đại học mới đây cũng chưa nêu rõ bài toán chia sẻ chi phí, trong đó quy định 2 nguồn chính là: Ngân sách Nhà nước và học phí của sinh viên chứ không nêu trách nhiệm đóng góp của trường, trách nhiệm của doanh nghiệp. Điều bất hợp lý đã khiến người học phải chịu gánh nặng lớn...”.

Chia sẻ cơ cấu chi phí ra sao để giảm bỏ học?

Tự chủ tài chính là một trong những vấn đề được các trường quan tâm nhiều nhất. Nhưng với 70% nguồn thu vẫn từ học phí, lệ phí như đã đề cập ở trên thì việc tự chủ tài chính của các trường liệu có tiềm ẩn rủi ro?

TS Lê Viết Khuyến cho biết, trong góp ý của Hội Khuyến học cũng đã yêu cầu trong Luật Giáo dục Đại học, Nhà nước cần xây dựng kinh phí đầu tư cho một sinh viên là bao nhiêu và Nhà nước, người học và cộng đồng cùng chia sẻ. Thế nhưng trong Luật hiện nay mới chỉ theo kiểu khuyến khích các doanh nghiệp chứ không quy định trách nhiệm. Luật Giáo dục Đại học cần nêu rõ học phí chỉ là 1 phần chứ không phải tính bù hoàn toàn chi phí. Nếu không khi ngân sách Nhà nước giảm thì nghiễm nhiên sinh viên sẽ phải gánh. Ở nước khác họ nêu rõ bài toán chia sẻ học phí trong đó nêu rõ trách nhiệm đóng góp của cộng đồng, doanh nghiệp với sự nghiệp giáo dục - đào tạo. Với nhà trường, cần tạo cơ chế thoáng để họ phát triển nghiên cứu khoa học, sản xuất sản phẩm để có nguồn thu. Lợi nhuận sẽ đưa về cho ngân sách đào tạo của trường chứ không phải đút túi thành viên tham gia công việc đó.

Nghiên cứu về kinh nghiệm “giải bài toán” đầu tư tài chính cho giáo dục đại học ở một số quốc gia trên thế giới, GS Phạm Phụ (ĐHQG TP. Hồ Chí Minh) cũng cho rằng, cơ bản vẫn là cơ cấu “chia sẻ chi phí”. Cụ thể, chi phí đơn vị sẽ được chia sẻ, tính theo % giữa ngân sách Nhà nước; học phí từ người học và đóng góp của cộng đồng. Hiện tỷ lệ học phí trong cơ cấu chia sẻ chi phí ở Việt Nam đã tương đối cao so với một số nước trên thế giới.

Ở Việt Nam, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, mức vốn cho vay năm 2018 là 1,5 triệu đồng/tháng/sinh viên và lãi suất là 0,55%/tháng. Tuy nhiên, nhìn sang kinh nghiệm thế giới, chính sách cho sinh viên vay hiện nay rất đa dạng. Ví dụ, có nước cho sinh viên vay với mức lãi suất thực bằng 0 để trả học phí... Bên cạnh đó, nhiều nước có truyền thống đóng góp của cộng đồng cho chi phí ở bậc đại học, còn Việt Nam gần như không có. 

GS Phạm Tất Dong, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Khuyến học  Việt Nam cho biết: Chúng tôi đang đề xuất Bộ GD-ĐT kêu gọi trường đại học tổ chức Ban khuyến học của từng trường, từ đó sẽ tạo nguồn kinh phí hỗ trợ một phần học phí cho những sinh viên giỏi nhưng khó khăn. Có một số ít trường đã bắt đầu mở xưởng sản suất để giảng viên, học sinh cùng tham gia và lợi nhuận sẽ trích một phần gây quỹ khuyến học. Đặc biệt, việc học đi đôi với hành sẽ nâng cao chất lượng “đầu ra”. Cách nữa là, phải kết nối với các trường trên khắp thế giới để giúp sinh viên kiếm học bổng, để hỗ trợ trong học tập. Nhiều sinh viên cho rằng, khi các trường thu học phí cao hơn, Nhà nước cần có những quy định nhà trường phải tăng cường học bổng, chính sách hỗ trợ sinh viên khó khăn...

PGS.TS Đặng Thị Lệ Xuân kiến nghị: “Để hạn chế mặt tiêu cực của học phí, cần kết hợp học phí với các chính sách tài chính khác như học bổng cho sinh viên nghèo, đối tượng chính sách và đặc biệt chú trọng thực thi chính sách tín dụng sinh viên một cách hiệu quả”. Theo PGS.TS Xuân, điều quan trọng nhất là trường cần công khai chi phí cụ thể của một suất đào tạo để xác định mức học phí./.

Theo Thu Hằng/Báo VOV