Thương hiệu gạo quốc gia: Ba năm còn tranh cãi

Cách đây gần 3 năm, tại hội thảo Xây dựng Đề án thương hiệu gạo Việt Nam, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Việt Thanh có nói, lần đầu tiên có một đề án với ngành sản xuất quan trọng là lúa gạo, nhằm mục đích xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam có giá trị gia tăng.

Nhà quản lý và cả doanh nghiệp vẫn còn tranh cãi về các vấn đề xung quanh việc xây dựng thương hiệu Gạo Việt Nam

Cũng tại hội thảo ấy, các chuyên gia cho hay, Thái Lan hiện có 250 thương hiệu gạo khác nhau cho các sản phẩm chất lượng từ trung bình đến cao. Gạo thơm Thái Lan có lịch sử trên 100 năm. Và năm 1959, Thái Lan chính thức công bố các giống lúa nổi tiếng gọi là Thai Hom Mali Rice, đồng thời nước này xây dựng bộ tiêu chuẩn chất lượng cho các loại gạo của họ.

Còn Việt Nam, một cường quốc luôn tự hào có lượng gạo xuất khẩu lớn thứ 3 thế giới, thì sao? Khi nào Việt Nam mới có thương hiệu gạo riêng và được đánh dấu trên bản đồ lương thực thế giới?

Thực tế, hành trình tìm - xây thương hiệu cho hạt gạo Việt Nam đã được phác thảo từ lâu, nhiều lần, thậm chí được coi là "vấn đề cấp bách" từ năm 2015. Rất nhiều hội thảo về vấn đề này đã được tổ chức. Thậm chí, Bộ NN-PTNT còn tổ chức cả một cuộc thi sáng tạo logo cho thương hiệu gạo quốc gia, với giải thưởng cao nhất lên tới 100 triệu đồng.

Mới đây, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN-PTNT) tiếp tục tổ chức lấy ý kiến về Dự thảo Quy chế quản lý nhãn hiệu chứng nhận quốc gia Gạo Việt Nam (Vietnam Rice). Thế nhưng, cả chuyên gia và doanh nghiệp trong ngành đều cho rằng, các quy định trong dự thảo là... bất khả thi.

Chẳng hạn, dự thảo quy định, các loại gạo mang nhãn hiệu chứng nhận phải là gạo trắng, gạo thơm trắng và gạo nếp trắng được trồng tại các vùng được Nhà nước quy hoạch và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng theo quy định. Tuy nhiên, ông Phan Văn Hòa, Giám đốc Công ty TNHH Khoa học công nghệ Vĩnh Hòa, thắc mắc, các giống lúa gạo của Việt Nam hiện nay, ngay cả gạo nếp và gạo thơm, đều có nhiều màu khác nhau; vì thế, nếu chỉ cấp chứng nhận cho gạo có màu trắng là thu hẹp các sản phẩm nội địa, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường.

Tương tự, ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) cho rằng, tiêu chí gạo Việt muốn được dán nhãn thương hiệu quốc gia phải được áp dụng theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc tương đương rất quan trọng, nên khuyến khích. Thế nhưng, với Vinafood 1, việc tìm nguồn nguyên liệu tương đối khó khăn. Qua 3 năm triển khai, vùng lúa VietGAP là rất ít, các vùng VietGAP hầu hết đều trồng hoa quả.

Ông Nguyễn Đức Cường, Công ty TNHH chế biến nông sản TPXK Tường Lân, cũng nghi ngờ, liệu Việt Nam có đủ diện tích lúa trồng VietGAP để phục vụ sản xuất, nhất là với điều kiện sản xuất manh mún tại miền Bắc? 

Lần thứ tư lấy ý kiến cho một dự thảo, song, vẫn chưa có được tiếng nói chung giữa nhà quản lý và doanh nghiệp. Tranh cãi xung quanh câu chuyện xây dựng thương hiệu gạo Việt chắc chắn còn tiếp diễn, và hàng triệu tấn gạo Việt xuất khẩu thời gian tới vẫn không được “khoác áo” thương hiệu quốc gia.

Gạo Việt đang dần yếu thế

Theo ông Võ Thành Đô, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, việc xây dựng nhãn hiệu chứng nhận Quốc gia Gạo Việt Nam sẽ góp phần đẩy mạnh quảng bá, tạo niềm tin và uy tín của sản phẩm với người tiêu dùng. Từ đó, có thể nâng cao năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm gạo của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Đến nay, vì không có thương hiệu, giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam sụt giảm, từ vị trí dẫn đầu, chúng ta đã bị rớt xuống thứ ba trên thị trường.

Đáng chú ý, năm 2016, số liệu từ Bộ NN-PTNT cho thấy, xuất khẩu gạo của Việt Nam năm nay giảm kỷ lục trong vòng 10 năm qua, với mức giảm 25% về khối lượng và 20% về giá trị so với cùng kỳ năm 2015. Theo đó, các thị trường nhập khẩu gạo của Việt Nam giảm liên tục.

Bước sang năm nay, khối lượng xuất khẩu gạo 11 tháng ước đạt 5,49 triệu tấn và 2,48 tỷ USD, có tăng 23% về khối lượng và tăng 24% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Song, giá gạo xuất khẩu bình quân vẫn giảm, khoảng 449 USD/tấn.

Theo các chuyên gia ngành lúa gạo, tư duy làm gạo của người Việt vẫn chú trọng đến số lượng, chưa quan tâm đến chất lượng, luôn cố làm ra thật nhiều. Thế nên, dù là một nước thuộc top đầu về xuất khẩu gạo của thế giới, nhưng gạo Việt lại có giá thấp nhất so với các nước khác.

Trong khi đó, Thái Lan hiện đã vượt xa Việt Nam về cả khối lượng lẫn giá trị xuất khẩu gạo với hàng chục thương hiệu gạo nổi tiếng. Gạo Thái có giá bán cao gấp đôi gạo Việt.

Ngay cả với Campuchia, nếu Việt Nam đã có 20 năm tham gia thị trường xuất khẩu gạo, thì nước này mới chỉ có 5 năm. Thế nhưng, gạo Campuchia nay đã có mặt ở trên 50 quốc gia và len lỏi vào được các thị trường khó tính như Mỹ, các nước EU (chiếm tới 60% lượng gạo xuất khẩu của Campuchia). Trong khi Việt Nam vẫn chỉ quanh quẩn với 10 thị trường, chủ yếu là các nước có thu nhập trung bình và thấp ở châu Á, châu Phi. Không chỉ vậy, giá gạo thơm chất lượng cao, gạo trắng cùng loại của Campuchia cũng có giá cao hơn gạo Việt từ 30-50 USD/tấn.

Nhiều năm liên tiếp, gạo lài Campuchia, hay còn gọi là Phka Romdoul, được bình chọn là loại gạo ngon nhất thế giới. Gạo Thái Lan có thương hiệu hàng trăm năm, còn đến nay, Việt Nam vẫn chưa có thương hiệu gạo riêng cho mình.

Theo Bảo Phương/ Vietnamnet