Tuyến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn. Ảnh: VOV

Mất cân đối vốn trong đầu tư giao thông

Theo tính toán của Viện Chiến lược và Phát triển giao thông vận tải (Bộ GTVT), nhu cầu vốn đầu tư giai đoạn 2011 - 2020 do Bộ GTVT rà soát, tính toán là 1,4 triệu tỉ đồng. Tuy nhiên thực tế bố trí từ nguồn ngân sách Nhà nước và huy động mới đạt khoảng 980.000 tỉ đồng, gồm hơn 474.000 tỉ đồng bố trí từ ngân sách và hơn 505.000 tỉ đồng huy động ngoài ngân sách.

Như vậy trung bình vốn đầu tư mỗi năm đạt 98.000 tỉ đồng, mới đạt 2,18% GDP trong cùng thời kỳ và thấp hơn so với Chiến lược phát triển GTVT theo Quyết định số 355 năm 2013 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là 3,5 - 4,5%.

Cũng theo đánh giá của Viện Chiến lược và Phát triển GTVT, quá trình thực hiện các quy hoạch giao thông cho thấy cơ cấu nguồn vốn còn nhiều bất cập, còn mất cân đối, thiếu đồng bộ trong việc đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng của các chuyên ngành.

Nguồn vốn đầu tư hiện nay chủ yếu vẫn tập trung cho đường bộ (đặc biệt là nguồn vốn ngân sách, chiếm tới 81,5% tổng cơ cấu nguồn vốn). Ngược lại, hệ thống cảng biển, cảng, bến thủy nội địa hầu hết được đầu tư bằng nguồn ngoài ngân sách do hành lang pháp lý thuận lợi.

Viện Chiến lược và Phát triển GTVT cũng cho hay, quá trình thực hiện các quy hoạch hạ tầng giao thông thời gian qua bộc lộ thực tế nguồn vốn ngân sách phân bổ cho ngành GTVT hạn chế, chỉ đáp ứng khoảng 19% nhu cầu. Trong khi đó khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng cho đầu tư hạ tầng còn khó khăn.

Tách dần sự phụ thuộc vào vốn nhà nước

Để đáp ứng nhu cầu vận tải gia tăng mạnh trong giai đoạn 2021-2030, Viện Chiến lược và Phát triển GTVT ước tính tổng nhu cầu vốn đầu tư cho ngành Giao thông trong giai đoạn này có thể lên tới 1,85 triệu tỉ đồng, trong đó tập trung chủ yếu vào lĩnh vực giao thông đường bộ (42%).

Mới đây nhất, Bộ GTVT đề xuất quy hoạch 42 tuyến cao tốc trên toàn quốc để dự kiến đầu tư xây dựng từ nay đến năm 2030 với tổng vốn khoảng 825.000 tỉ đồng. Do nhu cầu vốn cho hạ tầng giao thông rất lớn, đặc biệt với giao thông đường bộ, Viện Chiến lược và Phát triển GTVT cho rằng, cần kêu gọi tối đa nguồn lực tư nhân đầu tư vào các dự án có khả năng hoàn vốn. Chỉ ưu tiên nguồn lực nhà nước đầu tư các dự án cấp bách, góp vốn trong các dự án đầu tư theo hình thức PPP, nâng cấp mặt đường các dự án quốc lộ; nhượng quyền các dự án đầu tư xây dựng mới từ nguồn vốn đầu tư công để tạo nguồn lực phát triển hạ tầng.

Riêng với mục tiêu Việt Nam sẽ có 5.000km đường cao tốc đến năm 2030, trao đổi với PV Báo Lao Động, PGS-TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) - cho rằng, việc đầu tư cao tốc không phải dự án nào cũng có mật độ giao thông giống nhau và hấp dẫn đầu tư như nhau. Có những tuyến nằm trên hệ thống cao tốc nhưng lưu lượng xe thấp nên hiệu quả thấp và cần phải tính toán.

Theo đó, trường hợp không cân đối ngân sách cần tính đến phương án huy động vốn xã hội hóa. Muốn vậy phải tăng tính hấp dẫn, hiệu quả và lúc đó mới thu hút được nhà đầu tư. Đặc biệt là 3 bộ: Tài chính, GTVT và KHĐT cần đưa ra các chính sách và quy hoạch cho các nhà thầu để họ yên tâm tham gia phát triển cao tốc.

Trong khi đó, TS Trần Phương Anh - Học viện Tài chính phân tích, hiện nay việc huy động đủ nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng nói chung, hạ tầng giao thông nói riêng là thực sự cần thiết. Muốn vậy, cần có giải pháp mang tính chiến lược nhằm đa dạng hóa các nguồn tài chính tham gia.

Việc đa dạng hóa các nguồn vốn cho phép Chính phủ có thể huy động được nhiều vốn cho cơ sở hạ tầng, giảm chi phí vốn và tạo cơ hội cho nhiều nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực hạ tầng.

Muốn vậy, cần phải thực hiện các giải pháp cơ bản như: Tách dần sự phụ thuộc quá lớn vào nguồn hỗ trợ từ ngân sách, sử dụng nguồn vốn đầu tư công như nguồn vốn mồi để thu hút được các nguồn vốn khác đặc biệt là nguồn vốn từ khu vực tư nhân. Trong điều kiện những ưu đãi từ nguồn tài trợ nước ngoài giảm dần, việc hình thành cơ chế khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân là rất cần thiết.

Đồng thời cần thiết phải thiết lập một cơ chế chia sẻ rủi ro lợi ích hợp lý giữa các bên trong các dự án hạ tầng PPP, áp dụng các công cụ giảm thiểu rủi ro cho các bên, như bảo lãnh, bảo hiểm... để giúp các nhà đầu tư có thể tự tin hơn khi tham gia các dự án hạ tầng.

Việc luật hóa các nguyên tắc xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro và áp dụng các công cụ giảm thiểu rủi ro đối với các dự án PPP là cần thiết để tạo sự tự tin cho khu vực tư nhân khi tham gia vào dự án PPP.

Theo Văn Nguyên/Lao động

https://laodong.vn/kinh-te/tang-suc-hap-dan-de-keu-goi-toi-da-nguon-luc-tu-nhan-901029.ldo