Công nhân vận chuyển nông sản lên các xe container trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh, tỉnh Lạng Sơn - Ảnh: HÀ QUÂN

Cơ hội xuất khẩu rau quả vào thị trường 1,4 tỉ dân ngày càng rộng mở khi cuối năm 2023 Việt Nam ký thêm nghị định thư xuất khẩu dưa hấu sang thị trường này.

Dự kiến trong năm 2024, Trung Quốc sẽ mở cửa thêm cho các loại trái cây chủ lực của Việt Nam như bơ, chanh leo, dừa... Từ những tín hiệu tích cực này cho thấy năm nay xuất khẩu rau quả vào Trung Quốc sẽ tiếp tục "bùng nổ".

Các sản phẩm trái cây Việt Nam có lợi thế vào thị trường Trung Quốc, đặc biệt là sầu riêng, phía bạn đánh giá rất cao. Nhưng phía bạn cũng cảnh báo rằng nếu chúng ta không chú trọng vào chất lượng mẫu mã và chất lượng hàng hóa thì sẽ đánh mất tiềm năng.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Huỳnh Tấn Đạt, cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT), cho biết việc ký kết nghị định thư về xuất khẩu dưa hấu là bước quan trọng trong việc thúc đẩy xuất khẩu chính ngạch sản phẩm nông nghiệp truyền thống của Việt Nam và chuẩn hóa các quy định về xuất khẩu nông sản giữa hai nước. 

Tính đến nay, Việt Nam có 162 vùng trồng dưa hấu và hơn 1.000 cơ sở đóng gói tại 38 tỉnh được cấp mã số để xuất khẩu dưa hấu sang Trung Quốc.

Ông Đặng Phúc Nguyên, tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết trung bình mỗi năm kim ngạch xuất khẩu dưa hấu Việt Nam vào Trung Quốc khoảng 50 triệu USD. 

"Việc ký nghị định thư xuất khẩu dưa hấu chính ngạch sang Trung Quốc sẽ giúp mặt hàng này được kỳ vọng sẽ thu về thêm 20 - 30 triệu USD mỗi năm. Điều quan trọng nhất là việc kiểm tra hàng hóa tại cửa khẩu sẽ nhanh hơn nhiều. 

Hải quan Trung Quốc sẽ giảm tần suất lấy mẫu kiểm tra chỉ còn 2-3% nên sẽ không còn lo bị ùn ứ khi bước vào cao điểm như lễ Tết mọi năm", ông Nguyên nói.

Sầu riêng được nhận định là “át chủ bài” xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc với nhiều tiềm năng và lợi thế. Trong ảnh: công nhân Công ty xuất nhập khẩu nông sản Hưng Thịnh (huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk) làm sạch sầu riêng để đóng thùng xuất khẩu Ảnh: THẾ THẾ

Trong khi đó, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết trong chuyến làm việc của bộ tại Trung Quốc giữa tháng 1-2024, Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng đồng ý sẽ mở thêm các loại trái cây chủ lực của Việt Nam, đặc biệt sẽ đẩy nhanh tiến độ hoàn tất các thủ tục để mở cửa cho trái bơ và chanh leo của Việt Nam vào thị trường Trung Quốc. 

"Đây là tin mừng cho những người nông dân trồng trái bơ và trái chanh leo ở Tây Nguyên và ĐBSCL", ông Nam nhận định.

Ông Nam cũng cho biết trong chuyến làm việc tại Trung Quốc vừa qua, đoàn công tác của bộ đã khảo sát làm việc với chợ đầu mối Quảng Đông và chợ trung tâm nông sản Thâm Quyến. "Phía bạn đồng ý đưa sản phẩm nông sản, trái cây Việt Nam vào hai chợ đầu mối này. 

Đặc biệt là chợ trung tâm nông sản ở Thâm Quyến, giám đốc chợ nhất trí dành riêng một gian hàng lớn để các sản phẩm OCOP Việt Nam được trưng bày bán tại đây.

Đây là chợ chiếm 10% lưu lượng hàng hóa vào thị trường Trung Quốc và phục vụ 40 triệu dân ở Thâm Quyến và Hong Kong. 

Phía bạn rất muốn tăng cường hợp tác, kể cả gạo, trái cây và các sản phẩm OCOP vào trung tâm này" - ông Nam nói và cho biết sau Tết âm lịch, đoàn công tác của chợ trung tâm nông sản Thâm Quyến sẽ sang Việt Nam để phối hợp cùng các doanh nghiệp bàn kỹ cách hợp tác theo chuỗi logistics nhằm đưa rau quả, nông sản Việt Nam tiến sâu hơn vào thị trường 1,4 tỉ dân này.

Đồ họa: T.ĐẠT

Sầu riêng vẫn là "át chủ bài"

Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết trong tháng 1-2024, xuất khẩu rau quả ước tính đạt gần nửa tỉ USD (khoảng 480 triệu USD), tăng gấp đôi so với tháng 1 năm trước. Với những tín hiệu lạc quan về thị trường ngay trong tháng đầu năm, ông Nguyên tin rằng xuất khẩu rau quả của cả năm nay sẽ đạt kim ngạch từ 6 - 6,5 tỉ USD.

Theo ông Nguyên, năm 2024 và các năm tiếp theo, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc sẽ tiếp tục "bùng nổ" là hoàn toàn có cơ sở bởi ngoài nghị định thư về dưa hấu thì chúng ta đang đàm phán để chuẩn bị ký nghị định thư về chanh leo, bơ, sầu riêng đông lạnh, bưởi, dừa...

"Năm 2023, Trung Quốc chiếm 65% thị phần rau quả xuất khẩu của Việt Nam, dự báo năm 2024 sẽ chiếm khoảng 70% thị phần. Giữa Việt Nam và Trung Quốc có khoảng cách địa lý gần, vùng trồng rau quả rất tiềm năng nên rau quả xuất khẩu sang Trung Quốc rất thuận lợi, thị hiếu tiêu dùng tương đối giống nhau, tạo điều kiện để ngành rau quả phát triển mạnh hơn", ông Nguyên tin tưởng.

Ông Nguyên cũng khẳng định năm 2024 sầu riêng, dừa, chuối, xoài, thanh long vẫn là những mặt hàng chiến lược của Việt Nam, trong đó sầu riêng vẫn là mặt hàng "át chủ bài" bởi đến đầu tháng 1 năm nay có 708 vùng trồng và 168 cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam được phép xuất khẩu sang Trung Quốc. 

Đặc biệt, nếu nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh được ký kết sớm trong năm nay thì sầu riêng tươi và sầu riêng đông lạnh sẽ đưa về khoảng 3,5 tỉ USD. Tương tự, trái dừa nếu ký được nghị định thư thì hứa hẹn sẽ mang về từ 500 - 600 triệu USD.

"Do xung đột ở Biển Đỏ, xuất khẩu bằng đường biển phải đi vòng, kéo dài thêm khoảng nửa tháng nên hàng hóa từ châu Âu, châu Mỹ về Trung Quốc có thể bị trễ và chi phí tăng cao. Do đó, Trung Quốc có thể thiếu rau quả trong dịp Tết Nguyên đán này. Đây là cơ hội để Việt Nam tận dụng để gia tăng thêm lượng và giá trị xuất khẩu rau quả", ông Nguyên đánh giá.

Ông Lê Thanh Hòa, cục phó Cục Chất lượng chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT), khẳng định Trung Quốc vẫn là thị trường trọng tâm xuất khẩu rau hoa quả tươi của Việt Nam. "Tới đây, nếu Trung Quốc mở cửa trái dừa thì đây là cú hích lớn cho xuất khẩu rau quả, cũng có thể dừa trở thành cây tỉ USD trong thời gian tới sau thanh long, sầu riêng" - ông Hòa nói.

Đảm bảo chất lượng, mẫu mã mới bền vững

Ông Trần Thanh Nam nhấn mạnh tiềm năng các sản phẩm trái cây của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc còn rất lớn.

"Qua buổi thăm và làm việc với chợ đầu mối ở Giang Nam (Quảng Đông, Trung Quốc), chúng tôi nhận thấy các sản phẩm trái cây Việt Nam có lợi thế vào thị trường Trung Quốc, đặc biệt là sầu riêng, phía bạn đánh giá rất cao. 

Nhưng bạn cũng cảnh báo chúng ta rằng nếu chúng ta không chú trọng vào chất lượng, mẫu mã và xuất xứ hàng hóa sẽ đánh mất tiềm năng. Vì sắp tới có khả năng phía bạn sẽ cho phép một số nước khác xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc", ông Nam nói.

Theo ông Nam, phía Trung Quốc than phiền rằng một số sản phẩm trái cây không để rõ ngày sản xuất. Hay có một số lô hàng sầu riêng không đảm bảo chất lượng cho nên đã ảnh hưởng rất lớn các tiểu thương phía Trung Quốc. 

Do đó, ông Nam đề nghị đến tất cả những hộ nông dân đang trồng sầu riêng nói riêng và rau quả nói chung cùng các doanh nghiệp xuất khẩu cần chú ý đến đảm bảo chất lượng, mẫu mã, xuất xứ hàng hóa khi xuất sang thị trường Trung Quốc thì mới có chỗ đứng bền vững.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, vấn đề vi phạm kiểm dịch hay chất lượng trái cây xuất khẩu không đảm bảo thì các nước xuất khẩu đều có chứ không riêng Việt Nam. Tuy nhiên, để không chỉ vì sơ hở nhỏ mà làm ảnh hưởng tới cả ngành, nhất là sầu riêng thì cần có biện pháp mạnh tay hơn như Thái Lan nếu cắt bán sầu riêng non phạt tiền, nghiêm trọng hơn thì truy tố.

Bên cạnh đó, ông Nguyên cũng cho rằng thời gian qua mối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp còn tâm lý "bẻ kèo", phá vỡ hợp đồng, nhất là trong xuất khẩu sầu riêng. "Một số nhà vườn vì lợi nhuận trước mắt mà sẵn sàng bỏ doanh nghiệp, điều này là không tốt vì doanh nghiệp sẽ mất uy tín với đối tác nhập khẩu. 

Do đó, doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân trong ngành hàng rau quả phải hướng đến liên kết phát triển bền vững hơn, một khi đã chọn liên kết thì nên trung thành với nhau, "cục muối chia đôi", không vì những lợi ích nhất thời mà phá vỡ hợp đồng liên kết. Điều này cũng có thể ảnh hưởng tới cả ngành hàng xuất khẩu", ông Nguyên khuyến cáo.

Ông Lê Thanh Hòa cũng cho rằng thời gian qua chất lượng rau quả của chúng ta đã tốt nhưng chưa đạt được mức độ ổn định. Do vậy, Bộ NN&PTNT cũng như Cục Trồng trọt cùng địa phương sẽ tiếp tục hoàn thiện quy trình sản xuất để làm sao có được chất lượng nông sản ổn định nhất để phục vụ xuất khẩu.