Huyện Yên Thế hiện có 09 làng nghề thủ công, trong đó có 01 làng nghề mây tre đan tại Bố Hạ và 08 làng nghề sản xuất vôi, cay xỉ tại xã Hương Vĩ và Đông Sơn. Để phát huy được thế mạnh từ các sản phẩm của làng nghề cũng như đảm bảo sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, huyện Yên Thế xác định công tác bảo vệ môi trường gắn với phát triển KT – XH của huyện là nhiệm vụ lâu dài, cần sự vào cuộc của tất cả các ban ngành đoàn thể và ủng hộ, đồng tình của toàn thể nhân dân. Trước đây, ô nhiễm môi trường khói, bụi từ làng nghề nung vôi ở xã Hương Vỹ và Đông Sơn luôn là chủ đề rất “nóng” bởi hệ lụy từ việc sản xuất lạc hậu , không quy hoạch đã gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân người sản xuất trực tiếp và các hộ gia đình xung quanh, song thời điểm hiện tại số lượng lò nung đã giảm nhiều, lượng chất thải rắn được sử dụng để san lấp, cải tạo đường, lượng khí thải đã giảm đi đáng kể, kết quả quan trắc môi trường cho thấy không khí trong khu vực xung quanh làng nghề chưa bị ô nhiễm bởi các thông số độc hại, hàm lượng các thông số phân tích vẫn nằm trong giới hạn quy chuẩn cho phép.

Làng nghề truyền thống nung vôi tại Yên Thế góp phần tạo việc làm cho rât nhiều lao động địa phương

Để kiểm soát ô nhiễm môi trường làng nghề UBND huyện thường xuyên chỉ đạo phòng chuyên môn, tăng cường chỉ đạo gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường thông qua xây dựng mô hình HTX kiểu mới. Đây là đổi mới vượt bậc giúp nâng tầm quy mô sản xuất của cơ sở đồng thời tìm kiếm đầu mối bao tiêu sản phẩm làng nghề, các lò vôi sản xuất thủ công được xóa bỏ, các thôn được hỗ trợ phương tiện, thiết bị thu gom và vận chuyển chất thải, xây dựng lò xử lý rác thải sinh hoạt phát sinh tại các làng nghề.

Chị Nguyễn Thị Mai Hồng – Giám đốc HTX chế biến vôi Ngân Hồng (Thôn Đình, xã Hương Vĩ) cho biết : “Khi áp dụng mô hình lò nung liên hoan công nghệ mới với độ cao 15m, ống lò có độ hút mạnh, tạo nhiệt lượng lớn làm vôi chín đều từ đó nâng cao năng suất gấp nhiều lần lò vôi bình thường, đồng thời giảm chi phí nhân công và khói bụi. Nếu như trước đây 1 lò nhỏ 1 tháng mới ra lò được 10 tấn vôi, thì nay, với công nghệ lò liên hoàn này, 2 lò vôi ngày nào cũng cho ra lò 50 tấn sản phẩm, trong quá trình sản xuất, chúng tôi cũng thường xuyên nhắc nhở công nhân phun nước quanh khu vực sản xuất để hạn chế ô nhiễm ra môi trường xung quanh”.

Trong quá trình kiểm soát ô nhiễm môi trường tại các làng nghề, vai trò của các tổ chức tự quản BVMT được đề cao trong công tác thu gom, xử lý chất thải, đồng thời quản lý, vận hành và cải tạo các công trình thuộc kết cấu hạ tầng về bảo vệ môi trường theo sự phân công của UBND xã; gắn tiêu chí BVMT với việc xét duyệt gia đình văn hóa, thôn bản văn hóa … Việc thay đổi này không phải dễ dàng thực hiện “một sớm một chiều” bởi thói quen trong sản xuất cũng như lợi nhuận từ phía các hộ làm nghề, song khi hiểu được tầm quan trọng của môi trường trong phát triển bền vững sẽ không chỉ mang lại nguồn lợi về lâu dài mà còn tác động tích cực tới đời sống của người dân.

Mô hình lò nung kiểu cũ gây ô nhiễm môi trường dần được xóa bỏ tại Yên Thế

Bà Lê Thị Loan, người dân thôn Cầu Gụ, xã Đông Sơn cho biết: “Vài năm trước không khí lúc nào cũng ngột ngạt khó chịu vì những lò nung gây ra, sức khỏe của người dân chúng tôi bị ảnh hưởng nhiều, chủ yếu bệnh về đường hô hấp, tai mũi… nhưng thời gian qua chính quyền đẩy mạnh tuyên truyền, tới từng hộ sản xuất để nhắc nhở, xử lý nên tình hình cũng được cải thiện nhiều, cây cối không bị nhuộm trắng vì khói bụi lò vôi như trước...”.

Để công tác BVMT tại các làng nghề nung vôi trên địa bàn huyện được duy trì bền vững, lâu dài,  UBND huyện Yên Thế thường xuyên đẩy mạnh công tác tuyên truyền bởi bên cạnh sự vào cuộc của các cấp, các ngành thì vai trò then chốt giải quyết vấn đề môi trường tại làng nghề chính là do nhận thức, ý thức chấp hành của người dân. Ông Vũ Trí Hải - Chủ tịch UBND huyện Yên Thế cho biết: “Công tác tuyên truyền các quy định về vấn đề BVMT, đặc biệt là với người dân tại nơi có làng làng nghề và các hộ sản xuất được chính quyền chú trọng, đây cũng là nội dung được xây dựng đưa vào quy ước, hương ước của các thôn, làng và được tổ chức thực hiện đều đặn thường xuyên để người dân cùng theo dõi, giám sát; chúng tôi cũng yêu cầu các hộ sản xuất kinh doanh có cam kết trong sản xuất kinh doanh phải bảo đảm vấn đề VSMT”.

Môi trường tại làng nghề trên địa bàn tỉnh Bắc Giang vẫn còn nhiều tồn tại cần khắc phục

Thay đổi trong nhận thức và phương pháp sản xuất theo hướng hiện đại hóa, gắn với quyền và lợi ích tập thể, đề cao sức khỏe cộng đồng dân cư được xem là “chìa khóa” để giải quyết vấn đề môi trường đang được huyện Yên Thế triển khai. Tuy vẫn còn nhiều vướng mắc và tồn tại cần khắc phục song với cách thực hiện đồng bộ và quyết liệt của chính quyền địa phương và người dân, môi trường làng nghề tại Yên Thế nói riêng và Bắc Giang nói chung mới có thể được đảm bảo cho phát triển kinh tế bền vững, xây dựng nông thôn mới.

Mai Hương