Quy trình định danh một cá nhân trên mạng

* Theo kinh nghiệm của bà, việc định danh một cá nhân trên mạng nên được thực hiện như thế nào?

- Chúng ta sẽ đề cập tới vấn đề định danh một cá nhân khi cá nhân đó thông qua môi trường Internet để tương tác và giao dịch với một tổ chức, cá nhân khác. Quá trình định danh sẽ diễn ra theo cách sau:

+ Thu thập thông tin cá nhân cần thiết như họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ, mã số công dân (thường được thực hiện bởi cách thu thập hình ảnh giấy tờ tùy thân như: căn cước công dân, bằng lái xe, giấy khai sinh...).

+ Xác minh thông tin cá nhân là thật bằng cách kết hợp với nguồn thông tin uy tín, chính thống (ví dụ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư), phát hiện giả mạo hình ảnh...

+ Xác thực sinh trắc học (thường là khuôn mặt, mống mắt) để đảm bảo người đang được định danh chính xác là chủ sở hữu của thông tin đã thu thập.

+ Xác thực hai yếu tố với những trường hợp liên quan tới việc cá nhân kết hợp với một thiết bị. Đây là phương pháp bổ trợ thường được ứng dụng sau khi đã định danh cá nhân thành công.

Thu thập, sử dụng dữ liệu cá nhân, lấy cắp mã số thuế là vi phạm pháp luật

Luật sư Bùi Quốc Tuấn, Đoàn luật sư TP.HCM, cho hay nghị định 13/2023 (bảo vệ dữ liệu cá nhân, có hiệu lực từ 1-7-2023) đã quy định rõ về dữ liệu cá nhân bao gồm những thông tin nào. Nghị định này cũng quy định cá nhân, tổ chức vi phạm bảo vệ dữ liệu cá nhân tùy mức độ có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính, xử lý hình sự.

Theo luật sư Tuấn, về xử phạt hành chính, hiện nay nghị định 14/2022 (về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử) quy định hành vi sử dụng trái phép thông tin cá nhân của người khác bị phạt đến 60 triệu đồng, đồng thời có thể áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc hủy bỏ thông tin cá nhân do thực hiện hành vi vi phạm.

Đồng thời, nghị định 14/2022 cũng sửa đổi tăng mức phạt đối với một số hành vi vi phạm về thu thập, sử dụng thông tin cá nhân.

Về hình sự, hành vi xâm phạm, sử dụng dữ liệu cá nhân trái phép có thể bị xử lý hình sự về các tội tại điều 288, 289 Bộ luật Hình sự.

Trường hợp cá nhân, tổ chức thu thập dữ liệu cá nhân (thông qua chiêu tuyển dụng lao động hoặc qua không gian mạng...) để lấy cắp mã số thuế thì cá nhân, tổ chức đó vi phạm quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân. Tùy vào tính chất mức độ sẽ bị xử lý hành chính hoặc hình sự.

Bao giờ định danh mã số thuế, tài khoản ngân hàng?

Khách hàng thao tác với App eTax Mobile - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Nhiều người có thu nhập tại một nơi duy nhất, đã quyết toán thuế thu nhập cá nhân hai, ba năm nhưng bất ngờ khi kiểm tra app eTax Mobile của Tổng cục Thuế lại phát hiện mình có thêm thu nhập tại một công ty xa lạ nào đó và đang nợ thuế.

Bản chất của hành vi trộm mã số thuế (MST), ông Nguyễn Ngọc Tú - chuyên gia về thuế - cho rằng là để trốn thuế.

Để hạn chế tệ nạn này, ngoài việc yêu cầu doanh nghiệp vi phạm phải tính lại chi phí để nộp đúng, nộp đủ tiền thuế, chính sách cần phạt thật nặng, đồng thời đưa vào diện thanh tra, kiểm tra.

"Thông thường những doanh nghiệp gian lận thường tìm mọi cách để trốn thuế. Vậy ngoài việc nâng khống chi phí tiền công, tiền lương, doanh nghiệp đó còn có những sai phạm nào khác?", ông Tú đặt vấn đề.

Còn về lâu dài, theo các chuyên gia, việc ngành thuế đang triển khai lấy mã số định danh làm MST cá nhân là rất thuận lợi cho cả người nộp thuế và cơ quan thuế. Không chỉ ngăn chặn được nạn lấy cắp MST cá nhân mà còn giúp người nộp thuế thuận lợi trong khi kê khai, thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến thuế.

Tổng cục Thuế cho biết ngành thuế đã và đang quyết liệt chuyển đổi MST theo mã định danh cá nhân, đồng bộ dữ liệu về thuế đối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Tổng cục Thuế đã phối hợp với Bộ Công an trao đổi thông tin giữa cơ sở dữ liệu thuế với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để truy vấn thông tin về mã số định danh tương ứng với MST.

Tính đến nay, khoảng 16 triệu/20 triệu tổng MST mà ngành thuế đang quản lý đã được truy vấn với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Theo kế hoạch, trong năm nay Bộ Tài chính sẽ ban hành thông tư sửa đổi thông tư 105 hướng dẫn về đăng ký thuế. Khi thông tư mới được ban hành và có hiệu lực, người nộp thuế sẽ sử dụng chính mã số định danh của mình để thực hiện kê khai, nộp thuế hoặc thực hiện các thủ tục hành chính khác với cơ quan thuế.

Đối với trường hợp người nộp thuế đang có nhiều hơn một MST, trong giai đoạn rà soát, chuẩn hóa MST cá nhân, Tổng cục Thuế tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế kê khai thay đổi thông tin mã số định danh để sử dụng làm căn cứ để hợp nhất các MST.

Người nộp thuế không nhất thiết phải thực hiện các thủ tục để đóng, hủy các MST như hiện nay.

Khi sử dụng thống nhất mã số định danh công dân làm MST, mã số bảo hiểm xã hội..., người dân chỉ cần kê khai thông tin số định danh của mình khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Xu hướng toàn cầu

Tổng cục Thuế chia sẻ thêm mã số định danh công dân đang là xu hướng toàn cầu. Nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện việc này từ nhiều năm, trong đó có hai hình thức định danh số phổ biến, đó là: định danh qua căn cước điện tử và thông qua thiết bị di động.

Nhiều nước cũng đang áp dụng đồng thời nhiều phương thức nhằm tạo ra một xã hội phát triển trên nền tảng số hiện đại.

Như tại Nhật Bản, trẻ em từ khi sinh ra đã có thẻ mã số cá nhân, gồm 12 chữ số và không trùng lặp với bất kỳ ai, mã số này sẽ không thay đổi trong suốt cuộc đời của mỗi công dân.

Đây là thẻ có gắn chip, chứa đựng toàn bộ thông tin cá nhân, có thể sử dụng như thẻ bảo hiểm y tế, thẻ nhận tiền trợ cấp phúc lợi xã hội...

Ai cũng có thể là nạn nhân của tội phạm công nghệ cao

Dữ liệu cá nhân của khách hàng dễ dàng mua ở các hội nhóm trên mạng xã hội - Ảnh: PHƯƠNG QUYÊN

Phát biểu tại hội thảo, tiến sĩ Lê Thị Thúy Nga - trưởng khoa đào tạo chung nguồn thẩm phán, kiểm soát viên, luật sư (Học viện Tư pháp) - nhận định bất kể ai cũng có thể trở thành nạn nhân của tội phạm công nghệ cao.

"Nhiều người thắc mắc tại sao chỉ có thể có một cuộc gọi của người lạ mà có thể ra ngân hàng rút tiền rồi chuyển tiền cho tội phạm được. Nhưng trên thực tế có không ít người đã bị tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tiền", bà cho biết và kể có người thân trong gia đình vừa mới bị lừa đảo mất hơn 800 triệu đồng.

Cùng quan điểm với bà Nga, thượng tá Đào Trung Hiếu - Cục Truyền thông công an nhân dân (Bộ Công an) - cho biết tội phạm liên quan đến công nghệ cao sử dụng nền tảng phần mềm Viber, Integram, chứ không dùng mạng viễn thông để lừa đảo.

Máy chủ quản lý phần mềm đặt ở nước ngoài. Tin được nhắn xong rồi thu hồi luôn nên cơ quan chức năng rất khó truy vết. Bằng cái click chuột mà bọn chúng có thể chiếm đoạt cả trăm tỉ đồng của người dân.

Về thủ đoạn của tội phạm công nghệ cao, ông Hiếu cho hay là rất tinh vi. Qua các vụ án cho thấy tội phạm lợi dụng lòng tham, sự nhẹ dạ của một số người mà đưa nhiều chiêu trò như kêu gọi huy động vốn đầu tư các dự án hay quà tặng... để dụ người dân tham gia sàn vàng, tiền ảo...

"Chúng tôi thường cảnh báo khoản đầu tư nào cho giá trị lợi nhuận gấp ba lần lãi suất cao nhất của ngân hàng thì đó chính là lừa đảo. Vì không có loại hình kinh doanh nào lại siêu lợi nhuận như vậy", ông Hiếu nhận định.

Tội phạm công nghệ cao còn dựa trên sự thiếu hiểu biết của một bộ phận người dân như: chúng mạo danh cơ quan quản lý pháp luật, thuế, công an... để đánh cắp thông tin tài khoản ngân hàng chiếm đoạt tiền. Tất cả trò lừa này dựa trên việc thao túng tâm lý khiến rất nhiều người sơ hở trở thành nạn nhân.

Về công tác đấu tranh đối với tội phạm công nghệ cao, ông Hiếu cho rằng rất khó khăn do tính ẩn danh của đối tượng phạm tội rất cao. Vì chúng chỉ sử dụng ký danh - tức là nick name, không sử dụng tên thật.

Đặc biệt, việc truy theo dòng tiền gần như không hiệu quả khi tiền sau khi chiếm đoạt được chuyển vào thị trường tiền ảo. Mặt khác, các vụ chiếm đoạt tiền được chuyển vào tài khoản được thuê, mượn. Thực tế, tình trạng không ít sinh viên, người lao động mở tài khoản ngân hàng rồi bán 2 triệu đồng/tài khoản cho tội phạm.

Đó là nhận định của các nhà khoa học khi tham gia hội thảo "Tội phạm sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản - một số vấn đề pháp lý và thực tiễn" do Học viện Tư pháp tổ chức chiều 28-3.

Từ 1-7, chuyển khoản trên 10 triệu đồng phải xác thực khuôn mặt

Để đảm bảo an toàn trong công tác thanh toán trực tuyến, định danh khách hàng, ông Phạm Anh Tuấn, vụ trưởng Vụ Thanh toán - Ngân hàng Nhà nước, cho biết ngành ngân hàng đang làm sạch dữ liệu của những người mở tài khoản thông qua Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Một giải pháp quan trọng để bảo vệ tiền của người dân gửi tại ngân hàng, ông Tuấn cho biết từ 1-7, chuyển khoản trên 10 triệu đồng là phải xác thực khuôn mặt. Đồng thời, trong một ngày, tổng giao dịch trên 20 triệu đồng là phải xác thực khuôn mặt.

Khuôn mặt người chủ tài khoản là khuôn mặt thật, sống động và trùng khớp với hình ảnh được lưu ở Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Điều này đảm bảo người thực hiện chuyển tiền là chính chủ, hạn chế tối đa tình trạng tội phạm công nghệ cao lừa đảo lấy cắp thông tin rồi chiếm đoạt tiền của nhiều người như xảy ra thời gian qua.