Về vấn đề này, trao đổi với Luật sư: Nguyễn Thị Phong Lan – Giám đốc Công ty Luật TNHH Intelico ( Đoàn Luật sư TP Hà Nội) có nội dung trả lời như sau:

Luật sư Nguyễn Thị Phong Lan

Thời gian gần đây, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến pháo, đặc biệt là hoạt động sản xuất, chế tạo pháo, đang có dấu hiệu diễn biến phức tạp. Số lượng vụ việc vi phạm về pháo trái phép không ngừng gia tăng và trở nên tinh vi, nguy hiểm hơn, gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với an ninh trật tự, sức khỏe cộng đồng và môi trường. Pháo nổ, vốn là mối nguy cơ tiềm ẩn với những hậu quả khôn lường, đã và đang trở thành vấn đề cấp bách trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm và bảo vệ an toàn xã hội.

1. Những quy định pháp luật liên quan đến pháo

Căn cứ Nghị định số 137/2020/NĐ-CP về quản lý, sử dụng pháo, người dân cần nhận thức rõ loại pháo nào được phép sử dụng và loại pháo nào bị nghiêm cấm sử dụng.

Theo khoản 1 Điều 3 Nghị định 137/2020/NĐ-CP quy định pháo là sản phẩm có chứa thuốc pháo, khi có tác động của xung kích thích cơ, nhiệt, hóa hoặc điện gây ra phản ứng hóa học nhành, mạnh, sinh khí, tạo ra hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong không gian, gây ra tiếng nổ hoặc không gây ra tiếng nổ. Pháo bao gồm: Pháo nổ và pháo hoa.

- Pháo nổ là sản phẩm được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, khi có tác động của xung kích thích cơ, nhiệt, hóa hoặc điện gây ra tiếng nổ hoặc gây ra tiếng rít, tiếng nổ và hiệu ứng màu sắc trong không gian;

Pháo nổ gây ra tiếng rít, tiếng nổ và hiệu ứng màu sắc trong không gian được gọi là pháo hoa nổ;

Pháo hoa nổ tầm thấp là quả pháo có đường kính không lớn hơn 90 mm hoặc tầm bắn không vượt quá 120 m. Pháo hoa nổ tầm cao là quả pháo có đường kính trên 90 mm hoặc tầm bắn trên 120 m;

- Pháo hoa là sản phẩm được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, khi có tác động của xung kích thích cơ, nhiệt, hóa hoặc điện tạo ra các hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong không gian, không gây ra tiếng nổ.

2. Loại pháo được phép sử dụng và loại pháo bị cấm sử dụng

2.1. Loại pháo được phép sử dụng 

Những loại pháo được phép sử dụng là pháo hoa và pháo hoa nổ căn cứ Điều 9 Nghị định số 137/2020/NĐ-CP. Tuy nhiên, điều kiện được sử dụng pháo hoa và pháo hoa nổ có sự khác nhau nhất định. 

-Đối với pháo hoa nổ:

`Đối tượng được sử dụng pháo hoa nổ là các cơ quan, tổ chức. Đồng thời, chỉ được sử dụng pháo hoa nổ vào những thời điểm sau: 

Tết Nguyên đán:Các thành phố trực thuộc trung ương và tỉnh Thừa Thiên Huế được bắn pháo hoa nổ tầm cao và tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút; các tỉnh còn lại được bắn pháo hoa nổ tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút. Thời gian bắn vào thời điểm giao thừa Tết Nguyên đán.

Giỗ Tổ Hùng Vương: Tỉnh Phú Thọ được bắn pháo hoa nổ tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút, địa điểm bắn tại khu vực Đền Hùng. Thời gian bắn vào 21 giờ ngày 09 tháng 3 âm lịch.

Ngày Quốc khánh:Các thành phố trực thuộc trung ương và tỉnh Thừa Thiên Huế được bắn pháo hoa nổ tầm cao và tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút; các tỉnh còn lại được bắn pháo hoa nổ tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút. Thời gian bắn vào 21 giờ ngày 02 tháng 9.

Ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ: Tỉnh Điện Biên được bắn pháo hoa nổ tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút, địa điểm bắn tại Thành phố Điện Biên Phủ. Thời gian bắn vào 21 giờ ngày 07 tháng 5.

Ngày Chiến thắng (ngày 30 tháng 4 dương lịch): Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được bắn pháo hoa nổ tầm cao và tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút. Thời gian bắn vào 21 giờ ngày 30 tháng 4.

Kỷ niệm ngày giải phóng, ngày thành lập các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương: Các thành phố trực thuộc trung ương và tỉnh Thừa Thiên Huế được bắn pháo hoa nổ tầm cao và tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút; các tỉnh còn lại được bắn pháo hoa nổ tầm thấp, thời lượng không quá 15 phút. Thời gian bắn vào 21 giờ ngày giải phóng, ngày thành lập các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Sự kiện văn hóa, du lịch, thể thao mang tính quốc gia, quốc tế.

Trường hợp khác do Thủ tướng Chính phủ quyết định

Ngoài ra, khi sử dụng pháo hoa nổ, người sử dụng phải được huấn luyện về kỹ thuật an toàn trong khi sử dụng theo quy định tại Điều 18 Nghị định 137/2020/NĐ-CP.

Đối với các cơ quan, tổ chức sử dụng pháo hoa nổ để biểu diễn, thi đấu phải được Thủ tướng Chính phủ cho phép và do tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được giao nhiệm vụ sản xuất, cung cấp.

- Đối với pháo hoa:

Đối tượng được sử dụng pháo hoa là các cơ quan, tổ chức, cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ. 

Thời điểm được sử dụng pháo hoa bao gồm: Lễ, tết, sinh nhật, cưới hỏi, hội nghị, khai trương, ngày kỷ niệm và trong hoạt động văn hóa, nghệ thuật. 

Đồng thời, cơ quan, tổ chức, cá nhân khi sử dụng pháo hoa chỉ được mua pháo hoa tại các tổ chức, doanh nghiệp được phép sản xuất, kinh doanh pháo hoa theo Điều 14 Nghị định số 137/2020/NĐ-CP. Cụ thể:

+  Các tổ chức, doanh nghiệp được phép sản xuất khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:

Tổ chức, doanh nghiệp được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ nghiên cứu, sản xuất; 

Phải được cơ quan Công an có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự; bảo đảm các điều kiện về phòng cháy, chữa cháy, phòng ngừa, ứng phó sự cố và bảo vệ môi trường;

Có nội quy ra, vào tổ chức, doanh nghiệp, phương án bảo đảm an ninh, trật tự; kiểm soát phương tiện, đồ vật, hàng hóa được vận chuyển ra, vào tổ chức, doanh nghiệp; tổ chức lực lượng bảo vệ 24/24 giờ;

Có nội quy, trang bị đầy đủ phương tiện, tổ chức lực lượng, kiểm tra an toàn phòng cháy, chữa cháy, phương án chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ; tổ chức diễn tập phương án ứng phó sự cố cháy, nổ và các biện pháp bảo đảm an toàn phòng cháy, chữa cháy theo quy định;

Thực hiện các biện pháp giảm thiểu, thu gom, xử lý nguyên liệu, phế thải và xử lý ô nhiễm môi trường tại chỗ; không để rò rỉ, phát tán độc hại ra môi trường; bảo đảm nguồn lực, trang thiết bị đáp ứng khả năng phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường; 

Địa điểm nghiên cứu, sản xuất và kho bảo quản phải bảo đảm khoảng cách an toàn đối với khu dân cư, công trình công cộng, văn hóa, xã hội, lịch sử, khu vực bảo vệ, nơi cấm, khu vực cấm;

Phải có phương tiện, thiết bị phù hợp để kiểm tra, giám sát các thông số kỹ thuật và phục vụ công tác kiểm tra chất lượng sản phẩm trong quá trình nghiên cứu, sản xuất; có nơi thử nghiệm riêng biệt;

Sản phẩm phải bảo đảm chất lượng, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; sản phẩm phải có nhãn hiệu, nước sản xuất, năm sản xuất, hạn sử dụng;

Người quản lý và người lao động trực tiếp tham gia nghiên cứu, sản xuất phải được huấn luyện về kỹ thuật an toàn.

+ Các tổ chức, doanh nghiệp được phép kinh doanh khi đáp ứng đủ các điều kiện sau:

Chỉ tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được kinh doanh pháo hoa và phải được cơ quan Công an có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh, trật tự; bảo đảm các điều kiện về phòng cháy, chữa cháy, phòng ngừa, ứng phó sự cố và bảo vệ môi trường;

Kho, phương tiện vận chuyển, thiết bị, dụng cụ phục vụ kinh doanh pháo hoa phải phù hợp, bảo đảm điều kiện về bảo quản, vận chuyển, phòng cháy và chữa cháy;

Người quản lý, người phục vụ có liên quan đến kinh doanh pháo hoa phải được huấn luyện về kỹ thuật an toàn;

Chỉ được kinh doanh pháo hoa bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật theo quy định.

Do đó, khi sử dụng pháo hoa, người sử dụng cần chọn những tổ chức, doanh nghiệp được phép sản xuất, kinh doanh pháo hoa để đảm bảo an toàn và tuân thủ đúng quy định pháp luật.

1.2. Loại pháo bị cấm sử dụng

Căn cứ Điều 5 Nghị định 137/2020/NĐ-CP những loại pháo không được phép (nghiêm cấm) sử dụng là pháo nổ, từ trường hợp tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ sử dụng pháo hoa nổ theo quy định tại Nghị định này. 

Việc sử dụng pháo trái quy định của pháp luật bao gồm các hình thức: đốt, ném, đập, phóng, phụt hoặc dùng bất cứ hình thức nào khác gây nổ pháo (gọi là hành vi đốt pháo nổ).

Như vậy, theo các quy định trên thì pháo hoa và pháo hoa nổ được phép sử dụng nhưng phải tuân thủ quy định của pháp luật; còn pháo nổ (trừ pháo hoa nổ) là loại pháo bị nghiêm cấm sử dụng. Những trường hợp sử dụng pháo trái phép sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

3. Chế tài xử lý đối với hành vi sử dụng pháo trái phép

Tuỳ vào tính chất, mức độ của hành vi sử dụng pháo trái phép, chủ thể sử dụng có thể phải chịu xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

3.1. Xử phạt vi phạm hành chính 

Theo điểm i khoản 3 Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi sử dụng pháo, thuốc pháo trái phép sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.

3.2. Truy cứu trách nhiệm hình sự 

Hiện nay, Bộ luật Hình sự không có quy định cụ thể về tội danh đốt pháo trái phép.

Tuy nhiên, tham khảo nội dung Thông tư liên tịch 06/2008/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC ngày 25/12/2008 về hướng dẫn việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi đốt pháo nổ, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép pháo nổ và thuốc pháo, người có hành vi đốt pháo trái phép có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với một số tội danh sau đây:

- Tội gây rối trật tự công cộng (Điều 318 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)

Theo Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015, người nào sử dụng pháo gây rối trật tự công cộng gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

Mức phạt tối đa đối với người phạm tội gây rối trật tự công cộng là 07 năm tù.

- Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ (Điều 305 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)

Theo Điều 305 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), người nào chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

Người bị truy cứu với tội danh này có thể bị phạt cao nhất là tù chung thân.

Từ những phân tích nêu trên, có thể thấy rằng việc sử dụng pháo phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật và những hành vi vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm khắc, nhằm bảo vệ an ninh trật tự, sức khỏe cộng đồng và môi trường.

Duy Phách