Hai vỏ bao thu hồi từ cơ sở kinh doanh lúa giống không nằm trong Danh mục giống được phép lưu hành.

Sau thời gian theo dõi, Tập đoàn Lộc Trời, đơn vị sở hữu giống lúa OM18 và doanh nghiệp Hồ Quang Trí sở hữu giống lúa ST24 phát hiện có doanh nghiệp đang bán lúa giống có dấu hiệu vi phạm quyền bảo hộ lúa giống của họ nên trình báo Cục Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh Sóc Trăng.

Cuối năm 2019, cơ quan chức năng phát hiện tại cơ sở Ba Ðẹp ở khóm 2, phường 1, thị xã Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng có 54 bao lúa giống do cơ sở sản xuất và kinh doanh giống cây trồng Hưng Phát ngụ tại xã Thới Thạnh, huyện Thới Lai, TP Cần Thơ có dấu hiệu giả mạo các giống lúa OM18, ST24 với tên ST24HP và OM18HP. OM18 và ST24 là hai giống lúa đã được bảo hộ. Giống lúa OM18 có đặc tính chịu được độ mặn cao, kháng rầy nâu và bệnh đạo ôn tốt, năng suất cao; lúa ST24 từng được xếp tốp các loại gạo ngon nhất thế giới. Cơ quan chức năng cũng đã làm việc với các nông hộ và họ khẳng định mua lúa này về gieo sạ vụ đông xuân. Nhiều nông dân cho rằng, họ thấy lúa giống có bao bì nhãn mác chất lượng cho nên chọn mua. Hơn nữa, giá lúa ST24HP chênh lệch rẻ hơn khoảng 3.000 đồng/kg so với lúa ST24 chính gốc. Cơ quan chức năng đã lập biên bản và thu giữ tang vật là 54 bao lúa giống tại cơ sở Ba Ðẹp.

Sau đó, Ðội QLTT số 3, thuộc Cục QLTT tỉnh Sóc Trăng có văn bản gửi Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) nhờ thẩm định. Phúc đáp công văn này, ngày 18-11-2019, Cục Trồng trọt khẳng định, việc đặt tên cho hai giống lúa của cơ sở Hưng Phát là không phù hợp với điểm g, Khoản 3, Ðiều 163, Luật Sở hữu trí tuệ do “ảnh hưởng đến quyền đã có trước của tổ chức, cá nhân khác”. Ðáng chú ý, cho đến thời điểm này, hai giống lúa có tên ST24HP và OM18HP chưa có trong Danh mục giống cây trồng được phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. Ngay sau khi có kết quả thẩm định của Cục Trồng trọt, Sở NN và PTNT tỉnh đã ra thông báo công khai hai giống lúa ST24HP và OM18HP không có tên trong Danh mục giống cây trồng được phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. Hai giống này gây nhầm lẫn với giống lúa đã đăng ký bảo hộ là ST24 và OM18.

Tuy nhiên, dư luận đã rất ngạc nhiên về việc xử lý của Cục QLTT tỉnh Sóc Trăng là mang trả lại toàn bộ tang vật 54 bao lúa giống ST24HP và OM18HP. Ðến ngày 17-12-2019, Ðội QLTT số 3,theo yêu cầu của Sở NN và PTNT tỉnh Sóc Trăng mới bàn giao lại toàn bộ biên bản và các hồ sơ liên quan vụ việc cho Thanh tra Sở NN và PTNT tỉnh Sóc Trăng xem xét xử lý. Chánh Thanh tra Sở NN và PTNT Sóc Trăng, Võ Minh Thiên bức xúc: Khi kiểm tra, cơ quan QLTT không cho chúng tôi biết để phối hợp hỗ trợ, đến khi làm “không trôi” thì mới chuyển hồ sơ cho chúng tôi. Chúng tôi (lực lượng thanh tra) cũng đã kiểm tra lại thì toàn bộ số lúa giống nêu trên đã được tiêu thụ và lực lượng chỉ thu hồi được hai vỏ bao lúa giống, rất khó khăn trong việc xử lý vi phạm nhằm răn đe những cách làm ăn trí trá, lừa lọc nhà nông.

Việc làm nhái, làm giả bằng cách lấy lúa lương thực làm lúa giống đã xảy ra từ rất lâu không chỉ ở Sóc Trăng mà còn nhiều tỉnh, thành phố khác. Với những trường hợp sử dụng giống lúa trôi nổi hay lập lờ “thương hiệu” như trường hợp lúa giống có thêm hai ký tự “HP”. Nếu lúa thương phẩm không đạt chất lượng, nông dân cũng không thể kiện người cung cấp giống. Trên thực tế, địa phương này đã xử lý vài vụ vi phạm bản quyền giống lúa ST24 nhưng cũng chỉ là “bắt cóc bỏ đĩa”. Do nhu cầu canh tác lúa thơm của nông dân tăng cao, trong khi nguồn cung chưa đáp ứng đủ; mặt khác, một số đối tượng cò lúa bắt mối với một số cơ sở cung cấp giống lúa và bao tiêu sản phẩm cho nông dân khiến nhiều nông hộ chấp thuận sử dụng lúa thương phẩm làm giống.

Theo khuyến cáo của các cơ quan chuyên môn, việc lấy lúa thương phẩm làm giống gây nhiều rủi ro, làm suy giảm phẩm chất gạo, giống phân hóa và nhanh thoái hóa, ảnh hưởng đến năng suất. Ðiều dễ nhận thấy là các giống lúa thơm, lúa có giá trị thương phẩm cao lập tức trở thành nạn nhân của nạn xâm phạm bản quyền. Dĩ nhiên, các dòng lúa thơm mang thương hiệu ST không nằm ngoài số đó.

Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Lộc Trời Huỳnh Văn Thòn cho rằng, nếu chính quyền xử lý nghiêm đúng pháp luật, những ai làm giả giống lúa sẽ không dám làm nữa. Chỉ có xử lý triệt để nạn làm giả này mới bảo vệ tốt thương hiệu gạo Việt Nam cũng như thúc đẩy những người làm nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu, phát minh ra những giống mới có giá trị hơn.

Miệt mài hàng chục năm trời, nhóm nghiên cứu lúa thơm ST đã đạt đến đỉnh vinh quang là làm ra giống lúa cho “gạo ngon nhất thế giới”. Ðây là một thành quả nghiên cứu chân chính đã được Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng NN và PTNT tặng Bằng khen. Lần đầu tiên gạo Việt Nam được xướng danh trên diễn đàn gạo ngon thế giới. Kỹ sư Hồ Quang Cua, tác giả giống lúa ST25 ngán ngẩm nói: “Thật đau xót khi thấy thành quả nghiên cứu gần 30 năm của nhóm giờ đang có nguy cơ mai một. Trước khi lọt vào tốp gạo ngon nhất thế giới, giống lúa ST24 cũng đã bị làm giả tràn lan. Chúng tôi chưa bao giờ chuyển giao giống lúa nguyên chủng nhưng vì sao vẫn có lúa giống bán ra thị trường mang nhãn mác ST24. Ðiều này chứng tỏ họ lấy lúa thịt để bán lúa giống, lừa gạt nông dân”.

Cho đến nay, biện pháp mạnh tay nhất có lẽ là tờ giấy thông báo đến các hộ kinh doanh, nông dân cẩn trọng với hai giống lúa với cái tên dễ gây nhầm lẫn là ST24HP và OM18HP, trông giống hai giống lúa nổi tiếng ST24 và OM18. Và trên thực tế, lúa giống vẫn công khai trao đổi, mua bán với tên giống chất lượng cao. Không ai dám chắc, ST25 - giống lúa vừa được Bộ NN và PTNT đặc cách đưa vào danh sách Lúa giống quốc gia, sau này sẽ cùng chung số phận như “người anh” ST24.

Không chỉ có lúa giống, gạo thơm cũng bị giả. Ngay sau khi gạo ST25 đoạt giải “Gạo ngon nhất thế giới”, không bao lâu sau, thị trường tràn ngập gạo ST25. “Gạo ST25 của chúng tôi đưa ra thị trường còn hạn chế, nhưng tại các thành phố lớn, thậm chí ở một số nước đã tràn ngập gạo ST25. Từ bao bì, nhãn mác bên ngoài cho đến hạt gạo, họ đều làm giả, đánh lừa người tiêu dùng”, Kỹ sư Cua cho biết.

Giáo sư Võ Tòng Xuân, một chuyên gia nông nghiệp cho rằng, cần học hỏi Thái-lan trong việc bảo vệ thương hiệu gạo quốc gia. Theo Giáo sư Võ Tòng Xuân, hiện nay các nước sản xuất gạo chất lượng cao đang ráo riết nghiên cứu các bộ gien khác như gien chống được bệnh đái tháo đường, gạo thực dưỡng. Như vậy, trong vài năm tới, rất có thể thị trường gạo sẽ có nhiều đột phá. Khi đó danh hiệu “Gạo ngon nhất thế giới” sẽ nhanh chóng bị lãng quên nếu Việt Nam không có những biện pháp mạnh tay để bảo vệ chất lượng giống lúa ST25.

Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Sóc Trăng Lương Minh Quyết thừa nhận đã có nhiều trường hợp làm giả giống lúa ST25, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm. “Ðây là hành vi gian lận thương mại, vi phạm pháp luật, cần được xử lý nghiêm. Chúng tôi sẽ đẩy mạnh kiểm tra, xử lý tới nơi tới chốn các trường hợp vi phạm”.

Sau gần ba năm giống ST24 lọt vào tốp “Gạo ngon nhất thế giới” và ba tháng giống ST25 được quốc tế công nhận “Gạo ngon nhất thế giới” thực tế loại gạo này vẫn còn khan hiếm trên thị trường. Chính phủ và ngành nông nghiệp đã chỉ đạo địa phương xúc tiến xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất loại gạo quý này không chỉ xuất khẩu mà còn phục vụ thị trường nội địa. Ðã đến lúc ngành nông nghiệp cần siết chặt việc quản lý cung ứng và phân phối lúa giống để bảo đảm chất lượng cũng như thương hiệu hạt gạo Việt Nam trên thị trường trong nước và nước ngoài.

Theo Nguyễn Phong/ Nhân dân

https://nhandan.com.vn/kinhte/tin-tuc/item/43277902-tang-cuong-quan-ly-phan-phoi-lua-giong.html