Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 20/7 đã phát đi thông cáo bày tỏ quan ngại trước các thông tin về hành vi can thiệp của Trung Quốc đối với các hoạt động liên quan tới dầu khí trong khu vực, bao gồm các hoạt động thăm dò và khác dầu khí từ lâu của Việt Nam.

“Những hành động khiêu khích lặp đi lặp lại của Trung Quốc nhằm vào các hoạt động phát triển dầu khí ở ngoài khơi đã đe dọa tới an ninh năng lượng trong khu vực và gây tổn hại cho thị trường năng lượng tự do và cởi mở tại Ấn Độ - Thái Bình Dương”, thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ nêu rõ.

Bộ Ngoại giao Mỹ khẳng định Washington “kịch liệt phản đối hành vi cưỡng ép và đe dọa của bất kỳ bên nào nhằm khẳng định yêu sách hàng hải hoặc chủ quyền của mình”, đồng thời kêu gọi “Trung Quốc nên chấm dứt các hành động bắt nạt, kiềm chế tham gia vào các hành động khiêu khích và gây bất ổn”.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ được đưa ra sau khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết trong những ngày qua, nhóm tàu khảo sát Hải Dương 8 của Trung Quốc đã có hành vi vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam ở khu vực phía Nam Biển Đông. Đây là vùng biển hoàn toàn của Việt Nam, được xác định theo đúng các quy định của Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 mà Việt Nam và Trung Quốc đều là thành viên.

Ông Gregory Poling, giám đốc Tổ chức Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) có trụ sở tại Washington, mô tả tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ là “sự thay đổi về giọng điệu” của Washington. Theo ông Poling, tuyên bố cho thấy Mỹ đã dành sự quan tâm tới việc đảm bảo rằng mọi hoạt động trên Biển Đông phải diễn ra một cách hợp pháp, thay vì chỉ tập trung vào hoạt động tự do hàng hải như trước đây.

“Bộ Ngoại giao Mỹ đã có một bước đi quan trọng với tuyên bố hôm 20/7 về hành động can thiệp của Trung Quốc đối với hoạt động dầu khí của Việt Nam và việc (Trung Quốc) sử dụng dân quân để gây bất ổn trên Biển Đông”, ông Poling bình luận trên Twitter.

Hành động can thiệp của Trung Quốc

Theo AMTI, tổ chức này từng theo dõi một tình huống tương tự xảy ra giữa tàu Trung Quốc và tàu Malaysia gần lô dầu khí tại bãi Luconia hồi tháng 5. Một tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã tìm cách ngăn cản các hoạt động khai thác dầu đang diễn ra tại khu vực nằm trong thềm lục địa của Malaysia.

“Điều này cho thấy Bắc Kinh vẫn tìm cách ngăn cản các hoạt động khai thác dầu khí đơn phương của các nước láng giềng ở bất kỳ khu vực nào nằm trong đường 9 đoạn”, ông Poling nói với hãng tin Inquirer.

Đường 9 đoạn là yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc hòng chiếm tới 90% diện tích Biển Đông. Yêu sách ngang ngược này từng bị Tòa trọng tài quốc tế bác bỏ trong phán quyết vào năm 2016, song Bắc Kinh cho đến nay vẫn ngang nhiên không công nhận phán quyết của tòa.

Theo nhà phân tích Gregory Poling, những vụ việc xảy ra với Việt Nam và Malaysia cho thấy Trung Quốc sẽ chỉ dùng phương thức “bắt nạt” và hành xử thận trọng để tránh xảy ra xung đột trên Biển Đông.

“Điều đó cho thấy Trung Quốc có ý định làm như vậy (ngăn cản các hoạt động dầu khí đơn phương) thông qua sự hăm dọa và bắt nạt, chứ không phải bằng vũ lực. Khi các bên khác kháng cự lại hành động bắt nạt đó và tiếp tục các hoạt động thương mại như Malaysia và Việt Nam đang làm, thì Trung Quốc thường rút lui và sẽ thử lại vào lúc khác”, ông Poling nhận định.

Ông Poling cho rằng chiến lược Biển Đông của Trung Quốc là không bao giờ sử dụng tới vũ lực quân sự vì Bắc Kinh vẫn lo ngại về hình ảnh của nước này trên phạm vi toàn cầu.

“Nếu Trung Quốc sử dụng vũ lực, họ sẽ bị xem như một kẻ xâm lược, điều này sẽ gây tổn hại cho khát vọng của họ trong việc đóng vai trò như một nhà lãnh đạo toàn cầu, và sẽ kéo theo sự can dự lớn hơn của các cường quốc bên ngoài (vào khu vực)”, chuyên gia của AMTI cho biết.

Trong bài viết với tiêu đề “Trung Quốc không nên đối xử với Việt Nam như Philippines” đăng trên Forbes ngày 13/7, giáo sư Panos Mourdoukoutas tại Đại học LIU Post (New York) và Đại học Columbia cho biết hành động của Việt Nam với Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông không giống với Philippines. 

“Việt Nam bác bỏ quan điểm của Bắc Kinh rằng Biển Đông là vùng biển của Trung Quốc. Một phần của vùng biển này thuộc về Việt Nam và Việt Nam có chiến lược để bảo vệ vùng biển này”, ông Panos nhận định.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ John Bolton ngày 19/7 cũng lên tiếng chỉ trích hành động đe dọa hòa bình và an ninh của Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

"Tôn trọng chủ quyền và tự do hàng hải là vấn đề căn bản trong tầm nhìn Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ và ASEAN. Hành vi cưỡng ép của Trung Quốc nhằm vào các nước láng giềng Đông Nam Á đang phản tác dụng và đe dọa hòa bình - ổn định khu vực", ông Bolton bình luận trên Twitter.

Theo Thành Đạt/Dân trí