- Các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ những ngày qua liên tục có mưa lớn gây hậu quả nghiêm trọng. Ngoài nguyên nhân do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới, còn có yếu tố nào khác không thưa ông?

- Đợt mưa trong các ngày 9 và 10-10 là do tác động của hai hình thái thời tiết gồm áp thấp nhiệt đới và không khí lạnh. Đổ bộ vào Nghệ An - Hà Tĩnh rạng sáng 10-10, áp thấp nhiệt đới chỉ gây mưa vừa cho hai tỉnh này, nhưng đã tạo ra một sóng khí áp lan truyền tới phía Bắc, gây mưa lớn cho Thanh Hóa, phía Nam đồng bằng Bắc Bộ và một số tỉnh phía tây như Yên Bái, Sơn La, Hòa Bình.

Không khí lạnh giai đoạn đầu mùa không phải là dạng gió Bắc hay Đông Bắc mà là gió Đông và Đông Đông Bắc, di chuyển về Quảng Tây, Quảng Đông (Trung Quốc) rồi tràn xuống Việt Nam. Không khí lạnh kết hợp với áp thấp nhiệt đới hay bão gây ra mưa lũ khủng khiếp.

Thông thường vào mùa Thu, chỉ không khí lạnh, hoặc là áp thấp nhiệt đới đã gây mưa to. Nhưng mấy ngày qua, hai yếu tố này lại kết hợp tạo nên một đợt mưa lớn, rất nhiều điểm mưa trên 400mm. Mực nước sông Hoàng Long ở Ninh Bình cao kỷ lục, tại Bến Đế (Gia Viễn) là 5,49m, cao hơn lũ lịch sử năm 1985 tới 29cm. Ngoài ra, một nguyên nhân nữa là ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, khiến các trận mưa có tính cực đoan và khó lường.

Đợt mưa lớn diện rộng với đặc điểm xảy ra trên nền một khu vực trước đó đã phải liên tục trải qua nhiều đợt mưa khác khiến cho các điều kiện thủy văn, thổ nhưỡng, môi trường ở tình trạng bão hòa và dễ bị biến đổi. Do vậy, mưa lớn kéo dài đã khiến các yếu tố như lũ ống, lũ quét, lũ xảy ra dồn dập và mức độ ảnh hưởng nặng nề cho các khu vực chịu tác động.

- Việc khu vực miền núi phía Bắc có mưa liên tiếp trong 3 tháng qua có điểm gì bất thường so với quy luật không, thưa ông?

- Lượng mưa năm nay ở hầu hết tỉnh, thành phố cao hơn so với trung bình nhiều năm rất nhiều. Tại vùng núi phía Bắc, mưa đặc biệt lớn và kéo dài. Đợt mưa đầu tháng 8 gây lũ quét và sạt lở đất ở Yên Bái, theo đánh giá ở khu vực suối Nậm Păm (Mường La) có khoảng 1 triệu m3 đất đá dịch chuyển và sạt lở. Để dịch chuyển số đất đá đó cần khoảng 5 triệu m3 nước. Số nước này không thể được tạo ra từ mấy ngày mưa mà phải được tích tụ cả tháng trước đó rồi. 

Cường độ mưa lớn ở các tỉnh Bắc Trung Bộ tập trung vào ngày 9 và 10-10, trong khi ở Bắc Bộ xảy ra tập trung từ đêm 10-10 đến đêm 11-10. Đặc biệt, lượng mưa lớn nhất cực đoan tập trung ở khu vực Hòa Bình với tổng lượng mưa ở khu vực này đạt 300-400mm, có nơi xấp xỉ 500mm. Cá biệt có điểm như: Bất Một (Thanh Hóa) gần 600mm hay Kim Bôi (Hòa Bình) 550mm trong khi ở các khu vực khác phổ biến 100-200mm, có nơi hơn 300mm.

Nước về hồ thủy điện Hòa Bình trưa 11-10 lên gần 16.000 m3/s, buộc phải mở 8 cửa xả đáy. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhà máy mở 8 trong số 12 cửa xả đáy. Trước đó, tháng 8-1996, một áp thấp nhiệt đới đã gây lũ kỷ lục cho hồ Hòa Bình với lưu lượng 22.500 m3/s. Nhưng đó là vào tháng 8, còn lần này là tháng 10, khi mưa mùa hè đã giảm. Vì vậy, đây được coi là trường hợp đặc biệt, hiếm gặp.

- Một cơn bão mới đang tiến vào Biển Đông, tình hình mưa lũ trong những ngày tới đây được dự báo ra sao, thưa ông?

- Mưa ở Bắc Bộ và Tây Bắc Bộ đã giảm, Đông Bắc Bộ còn một vài nơi. Chỉ khu vực Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình là có mưa vừa và một số nơi mưa to. Hình thái thời tiết này sẽ tiếp diễn trong ít nhất ba ngày tới.

Một cơn bão mới lại hình thành, khi vào Bắc Biển Đông, bão gặp không khí lạnh tràn xuống vào đêm 15-10. Hai yếu tố này kết hợp, bẻ cơn bão đi xuống phía Tây. Vì vậy, chúng tôi dự kiến bão sẽ ảnh hưởng trực tiếp, gây mưa vừa và mưa rất to ở các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Ngãi từ đêm 15 đến hết 18-10. Các tỉnh ở Đông Bắc Bộ và Tây Bắc Bộ cũng sẽ có mưa vừa, một số nơi mưa to. Rất khó đánh giá độ mạnh của bão ở thời điểm hiện tại, nhưng bão đạt cấp 8-9 là điều chắc chắn. Theo dự báo, sức gió mạnh nhất ở vùng gần tâm bão mạnh cấp 12-13 (115-150km/h), giật cấp 16. 

Theo Hùng Anh/ANTĐ