Công nhân tại công trường xây dựng đập thủy điện Nam Tha 1 do một công ty Trung Quốc làm nhà thầu. Ảnh: Getty. 

Thủ tướng Prayuth Chan-ocha dự kiến đề xuất ý tưởng này cho các nhà lãnh đạo của năm quốc gia vào ngày 16/6 tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ 8 của Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong (ACMECS). Tổ chức khu vực này do Thái Lan khởi xướng vào năm 2003.

Quỹ này sẽ đi vào hoạt động năm 2019, Arthayudh Srisamoot, phó bí thư thường trực của Bộ Ngoại giao Thái Lan, nói với Nikkei Asian Review. Để lên kế hoạch và thực hiện "càng sớm càng tốt", Thái Lan có thể đóng góp "con số cơ bản" ban đầu, có thể là hàng triệu USD.

Những đóng góp từ các tổ chức tài chính và các nước ngoài khuôn khổ ACMECS cũng được hoan nghênh. Quỹ cũng sẽ huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán và trái phiếu. Các nước thành viên sẽ nắm quyền kiểm soát quỹ bằng cách thành lập một kho bạc hoặc ban quản lý chung.

Ý tưởng về quỹ khu vực đã được một số nhóm đa quốc gia ở Đông Nam Á đề xuất, kể cả trong khuôn khổ ASEAN, nhưng không có nhiều tiến bộ do lợi ích khác nhau và các giai đoạn phát triển khác nhau của từng quốc gia thành viên.

Hiện tại, các nước nhận được nguồn vốn từ nước ngoài chủ yếu thông qua các hiệp định song phương với các bên nằm ngoài khu vực hoặc từ các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB).

Trước đây, Nhật Bản và các nước phương Tây là nhà đầu tư lớn, nhưng Trung Quốc đang nhanh chóng đẩy mạnh sự hiện diện của mình, đặc biệt trong đầu tư cơ sở hạ tầng, phù hợp với Sáng kiến Vành đai Con đường. Thông qua thỏa thuận với năm nước khu vực Mekong, Trung Quốc đã hứa đầu tư hơn 10 tỷ nhân dân tệ (1,5 tỷ USD) cho các khoản vay ưu đãi.

Tuy nhiên, giá phải trả cho sự phụ thuộc là không nhỏ. Tại Lào, Trung Quốc đầu tư vào các dự án lớn như đập, đường cao tốc và đường sắt đang, đổi lại là các lợi ích kinh tế, đất đai.

"Trong khi chào đón đầu tư từ một số quốc gia nhất định, nhiều nước trong khu vực vẫn muốn giữ cân bằng và không phải chỉ dựa vào một quốc gia", Arthayudh nói.

Ngư dân kéo lưới trên phần sông Mekong ở tỉnh Kandal của Campuchia. Sông Mekong cung cấp sinh kế cho hàng chục triệu người, nhưng đang bị đe doạ bởi các dự án của Trung Quốc. Ảnh: AFP. 

Một quỹ khu vực cũng có thể giúp cải thiện sự phối hợp giữa các nước trong khu vực. Trung Quốc đang tài trợ phát triển đập dọc theo sông Mekong ở Lào và Campuchia nhưng các dự án này đang đe dọa hệ sinh thái nông nghiệp ở các vùng hạ lưu Việt Nam.

Quỹ khu vực dự kiến được sử dụng cho các dự án theo kế hoạch tổng thể 2019-2023 của ACMECS. Kế hoạch chủ yếu tập trung vào việc tăng cường kết nối giữa năm quốc gia bằng cách nâng cấp các hành lang kinh tế Đông - Tây và Bắc - Nam. Năm quốc gia cũng sẽ làm việc cùng nhau để phát triển nền tảng công nghệ thông tin và nhận tài trợ từ quỹ chung này.

Giáo sư Prapat Thepchatree từ Đại học Thammasat, Thái Lan, nhận định quỹ khu vực là một phương án tốt để giảm ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong ASEAN.

"Sự phụ thuộc ngày càng tăng vào Trung Quốc là một vấn đề lớn trong ASEAN," ông nói. "Myanmar, Lào và Campuchia phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư và thương mại với Trung Quốc, nhưng điều đó đi kèm với đánh đổi về tự do kinh tế".

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng vấn đề chính sẽ nằm ở việc thiết lập các nguồn tài trợ. "Chỉ có một số nước ASEAN giàu có đủ để đóng góp nhiều như Singapore", ông nói. "Ngay cả Thái Lan và Malaysia cũng chưa được như vậy".

Theo Hoa Hạ/ Zing