Ra mắt bộ sách “Nguyễn Văn Xuân tổng tập” tại Đà Nẵng. Ảnh: Tường Minh

Lượng trước tác độ sộ và phong phú

Ngày 22.12 tại Đà Nẵng, Sở Văn hóa Thể thao thành phố Đà Nẵng, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, chi nhánh miền Trung - Tây Nguyên tổ chức lễ ra mắt sách “Nguyễn Văn Xuân toàn tập”. Tham dự sự kiện trọng đại này, ngoài các nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa ở Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng còn có nhà thơ Nguyễn Quang Thiều Chủ tịch Hội Nhà văn, Tổng Biên tập, Giám đốc Nhà xuất bản Hội Nhà văn và các nhà văn, nhà phê bình, họa sĩ, nhiếp ảnh gia nổi tiếng như Y Ban, Lại Nguyên Ân, Phạm Xuân Nguyên, Nguyễn Đình Toán, Lê Thiết Cương... “Sự có mặt của tất cả chúng ta hôm nay đã cho thấy sự trân trọng của chúng tôi về nhà văn - học giả Nguyễn Văn Xuân”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều phát biểu trong phần khai mạc.

Theo nhà văn Thái Bá Lợi, - Giám đốc Chi nhánh NXB Hội Nhà văn tại miền Trung - Tây Nguyên, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Văn Xuân (1921 -2007) trong cuộc đời lao động nghệ thuật miệt mài đã để lại một lượng trước tác đồ sộ, phong phú. Từ những tác phẩm đã nổi tiếng và quen thuộc như các tiểu thuyết “Bão rừng”, “Kỳ nữ họ Tống”, các tập truyện ngắn “Dịch cát”, “Hương máu”, các tác phẩm biên khảo: “Khi những lưu dân trở lại”, “Phong trào Duy Tân”, “Chinh phụ ngâm diễn âm tân khúc”..., tác giả còn viết hàng trăm bài báo về nhiều lĩnh vực trong đời sống lịch sử, văn hóa Việt Nam. Những chuyên khảo sâu sắc về văn học trình diễn, văn học phê bình, những nghiên cứu về xứ Đàng Trong, dinh trấn Thanh Chiêm, Hội An và sự phát triển của Đà Nẵng... Phần nhiều những tác phẩm này chưa được tập hợp đầy đủ để in thành sách sớm hơn. Sinh thời, nhà văn Nguyễn Văn Xuân cũng mong muốn như vậy, cho đến lúc ra đi thì ý nguyện của ông vẫn chưa thực hiện được.

“Nhà Quảng học”

Nguyễn Văn Xuân sinh năm 1921 tại làng Thanh Chiêm, xã Điện Phương, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Ông học ở quê, sau lớn ra học ở Huế. 16 tuổi, ông rời ghế nhà trường, bắt đầu tự học. 17 tuổi, ông viết cho tờ Bạn Dân (Hà Nội), truyện ngắn đầu tay “Bóng tối và ánh sáng” được Tạp chí Thế giới (Hà Nội) trao giải nhất. 19 tuổi, ông cộng tác với Văn Lang (Sài Gòn) - tạp chí nổi tiếng lúc bấy giờ do bác sĩ Hồ Tá Khanh làm chủ bút với sự góp mặt của các cây bút lớn như Phan Văn Hùm, Đào Duy Anh, Hoàng Xuân Hãn. Giai đoạn 1941 - 1945, ông viết cho Tiểu thuyết thứ Bảy (Hà Nội). 2 truyện ngắn “Ngày giỗ cha” (6.1943) và “Ngày cuối năm” trên đảo (1.1945) đưa tên tuổi ông vào danh sách thế hệ nhà văn trước 1945, đều xuất hiện trên tạp chí này. Năm 1945 - 1954, ông tham gia phong trào cách mạng ở quê nhà, từng giữ chức Ủy viên kịch nghệ Hội Văn nghệ Quảng Nam, Ủy viên kịch nghệ Hội Văn nghệ Liên khu 5. Sau năm 1954, ông ở lại Quảng Nam, tham gia hoạt động đấu tranh cho thống nhất đất nước, bị bắt giam ở lao Thừa Phủ (Huế) năm 1955.

Ngoài nghề văn, nghiên cứu lịch sử, văn học, nghệ thuật tuồng, ông còn là một nhà giáo đã dạy học tại nhiều trường trung học, đại học. Thời gian giảng dạy tại Đại học Văn khoa Huế, ông đã phát hiện trong tủ sách một gia đình hoàng tộc Huế một bản Nôm của Phan Huy Ích dịch Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn. Phát hiện của ông đã góp thêm tư liệu giúp học giả Hoàng Xuân Hãn khẳng định rằng dịch giả đích thực của tác phẩm nổi tiếng này là Phan Huy Ích chứ không phải Đoàn Thị Điểm. Tác phẩm tâm huyết nhất của ông là Phong trào Duy tân (1969), được xem là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách tổng quát và trọn vẹn về phong trào yêu nước chống Pháp đầu thế kỷ XX, gắn với tên tuổi của các chí sĩ như Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quý Cáp...

Từ điển Văn học (Bộ mới, NXB Thế Giới, 2004) ghi nhận về ông: “Hầu hết tác phẩm của Nguyễn Văn Xuân đều thể hiện một vốn kiến văn sâu rộng, một giọng văn giản dị hồn hậu, đậm đặc chất Quảng Nam, và đặc biệt, một tấm lòng yêu thương tha thiết đối với quê hương xứ Quảng”.

Năm 2010, NXB Xưa và Nay đã cho phát hành cuốn “Nguyễn Văn Xuân - Một người Quảng Nam” với nhiều bài viết của các tác giả đương thời. Trong sách này, nhà sử học Dương Trung Quốc gọi ông là “Nhà Quảng học” qua một bài viết cùng tít đề: “Nguyễn Văn Xuân là người học rộng, lại chuyên viết về xứ Quảng nên gọi ông là nhà Quảng học hiểu theo nghĩa nào của chữ cũng đều đúng cả”.

“Nguyễn Văn Xuân toàn tập” được chia thành 7 tập. Tập 1 gồm bài viết của Giáo sư Phong Lê; bài giới thiệu tác giả Nguyễn Văn Xuân của nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân; các tập truyện ngắn “Dịch cát”, “Hương máu” và những truyện ngắn khác ngoài hai tập trên. Tập 2 gồm hai tiểu thuyết “Bão rừng” và “Kỳ nữ họ Tống”. Tập 3 gồm những công trình biên khảo “Khi những lưu dân trở lại”, “Phong trào Duy Tân, “Văn học trình diễn”, “Chinh phụ ngâm diễn âm tân khúc”. Tập 4 gồm Quảng Nam (Dinh trấn Thanh Chiêm, Hội An), Đà Nẵng xưa và nay, hình thành và phát triển. Tập 5 gồm văn học phê bình. Tập 6 gồm chân dung nhân vật. Tập 7 là những bài viết khác, Con người và sự nghiệp (Ký ức bạn bè, đồng nghiệp, học trò về nhà văn Nguyễn Văn Xuân).

Theo Hoàng Văn Minh/Lao động

https://laodong.vn/van-hoa/ra-mat-bo-sach-nguyen-van-xuan-toan-tap-di-san-chu-va-di-san-nguoi-864804.ldo