Trong khi đó, người dân có tiền cũng muốn gửi tiết kiệm vừa an toàn, tỷ suất sinh lợi hấp dẫn... thay vì đầu tư sản xuất, khiến lao động thất nghiệp tăng, sức mua yếu.

Gửi tiết kiệm lãi vẫn quanh 10%/năm

Trong những ngày vừa qua, một số ngân hàng (NH) đã công bố giảm lãi suất (LS) huy động so với trước. Tuy nhiên, vẫn có tình trạng LS thực tế khi khách hàng đến quầy gửi tiền cao hơn mức nhà băng công bố trên website.

Lãi suất huy động còn ở mức cao khiến chi phí xã hội gia tăng Ngọc Thắng

Cụ thể, từ ngày 25.2, NH TMCP Sài Gòn Hà Nội (SHB) công bố LS trên website cao nhất đối với tiết kiệm online linh hoạt là 8,82%/năm cho kỳ hạn từ 12 tháng trở lên. Tuy nhiên, khách hàng sẽ được cộng thêm 0,58%/năm LS ưu đãi với các kỳ hạn gửi từ 6 tháng trở lên do NH đang áp dụng chương trình khuyến mãi, tổng cộng sẽ lên mức 9,4%/năm. Riêng những khách quen đến gửi tiết kiệm tại quầy hiện được hưởng LS 10%/năm khi gửi trên 6 tháng trở lên. Mức LS mới này cũng đã "xẹp" bớt so với con số 10,5%/năm tại nhà băng này cách đây 1 tuần.

Tương tự, biểu LS tiết kiệm được công bố trên website của NH TMCP Phương Đông (OCB) áp dụng từ ngày 20.2 đến nay có mức cao nhất là 9,3% cho kỳ hạn từ 12 tháng trở lên. Nhưng NH sẽ cộng thêm 1%/năm với kỳ hạn 12 tháng và cộng thêm 0,8%/năm cho kỳ hạn 6 tháng nếu khách gửi từ 50 tỉ đồng trở lên. Như vậy LS tối đa sẽ lên được 10,3%/năm cho khách hàng gửi tiền nhiều. Tuy nhiên, ngày 23.2, khi tìm hiểu LS tiết kiệm tại một phòng giao dịch của NH này tại Q.7 (TP.HCM), nhân viên cho hay khách hàng sẽ nhận được LS tối đa cho kỳ hạn 13 tháng trở lên là 11%/năm và áp dụng cho số tiền gửi ngay trên 100 triệu đồng trở lên.

Trên các diễn đàn NH, nhân viên các nhà băng không ngừng đưa ra các mức LS huy động cao. Ngày 27.2, bà Thúy Anh (NH TMCP Việt Á) thông tin với số tiền gửi tiết kiệm 500 triệu đồng, kỳ hạn 6 tháng, LS ở mức 11%/năm. Mức lãi này sẽ được ghi trên sổ nên khách hàng phải đến quầy để thực hiện giao dịch. Không những NH Việt Á mà nhân viên các NH khác cũng mời chào người gửi tiền LS cao, lên 2 chữ số.

Trước mức LS huy động cao như hiện nay, một số người có tiền ngần ngại việc mở rộng sản xuất kinh doanh đối mặt nhiều lo lắng, nên gửi tiền NH hưởng lãi cao mà an toàn. Anh Thanh Phong (kinh doanh hàng may mặc tại TP.HCM) cho biết trước đây vốn kinh doanh 10 tỉ đồng, vay NH khoảng 5 tỉ đồng kinh doanh. Nhưng lúc đó LS cho vay thấp, thị trường quần áo tiêu thụ được nên có động lực vay để làm. Qua mùa Tết Nguyên đán vừa rồi, bán quần áo ế, còn tồn lại nhiều nên cũng không dám tính đến việc vay tiền NH để kinh doanh như trước. Tính sơ, vay 5 tỉ đồng LS 15%/năm thì mỗi năm trả tiền lãi 750 triệu đồng. Còn nếu không làm gì, cứ chờ bán hết hàng tồn kho, đem 10 tỉ đồng gửi NH LS 10 - 11%/năm, mỗi năm cũng có tiền lời 1 - 1,1 tỉ đồng mà không phải rủi ro gì. Trong bối cảnh sức mua trên thị trường còn yếu, tâm lý của người kinh doanh là co cụm các hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư đang diễn ra trên thị trường.

Hệ lụy cho nền kinh tế

LS tiết kiệm cao còn gây hệ lụy đến thị trường vốn, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải trả lãi cao hơn rất nhiều. Công ty CP đầu tư phát triển bất động sản Sơn Kim (thành viên của Sonkim Land) vừa thông báo đã phát hành thành công lô trái phiếu tổng trị giá 500 tỉ đồng với LS tới 13,5%/năm cho kỳ hạn 30 tháng. Lô trái phiếu được trả lãi định kỳ 6 tháng một lần. Nếu so với mức LS bình quân phát hành trái phiếu trên toàn thị trường trong năm 2022 chỉ 8,05%/năm thì LS hiện nay cao hơn 50%.

Một số công ty cũng bắt buộc phải điều chỉnh tăng LS cho các lô trái phiếu đã phát hành trong bối cảnh LS trên thị trường tăng cao. Chẳng hạn, Công ty CP Tập đoàn An Phát Holdings (APH) thông báo điều chỉnh LS của lô trái phiếu đã phát hành vào đầu tháng 4.2021. Theo đó, LS cố định cho năm thứ 3 kể từ ngày phát hành tăng thêm 2,17% so với ban đầu, nhằm phù hợp với tình hình thực tế. Tổng cộng công ty phải trả lãi lên 11,67% so với mức 9,5% như công bố lúc phát hành. 

Hay chính NH Bưu điện Liên Việt (LienVietPostBank) cũng thông báo LS thanh toán kỳ thứ hai cho lô trái phiếu đã phát hành LPB7Y202101 kể từ ngày 30.12.2022 là 9,3%/năm. Hiện nhà băng này đang chào bán đợt 1 số lượng trái phiếu có tổng trị giá 1.950 tỉ đồng với kỳ hạn 7 năm và 10 năm. LS lô trái phiếu kỳ hạn 7 năm được tính theo LS tham chiếu cộng biên độ 2,8%/năm, tương đương 10,2%/năm; LS lô trái phiếu kỳ hạn 10 năm được tính theo LS tham chiếu cộng biên độ 3,1%/năm, tương đương 10,5%/năm.

Như vậy, LS trái phiếu phát hành ra công chúng của các nhà băng đã tăng cao hơn gấp đôi nếu so với LS trung bình của nhóm này trong 6 tháng đầu năm 2022 là khoảng 4,35%/năm.

TS Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Tài chính - Trường đại học Kinh tế TP.HCM, nhận xét thị trường LS hiện nay đang giống như thời kỳ cách đây khoảng 10 năm, LS tiết kiệm tăng cao khiến người có tiền không quan tâm hay có động lực sản xuất, kinh doanh hay đầu tư mà đi gửi tiết kiệm kiếm lãi, vừa yên tâm mà lãi lại cao. Tình trạng này đồng nghĩa tăng trưởng kinh tế cũng sẽ chậm lại, số người thất nghiệp gia tăng. LS tiết kiệm cao còn khiến lãi phát hành trái phiếu cũng gia tăng. Đây là rủi ro đối với thị trường vốn. Doanh nghiệp phát hành trái phiếu lãi 13,5%/năm nhưng nếu tính đầy đủ chi phí phát hành có thể trả trên 15%/năm. Mức lãi này sẽ gây rủi ro cho trái chủ nếu đơn vị phát hành không thể thanh toán.

Ông Nguyễn Hữu Huân kiến nghị, lạm phát hiện nay không quá cao nên NH Nhà nước bơm tiền để các nhà băng có điều kiện giảm lãi. Cần làm sớm, nếu không thì sẽ kéo kinh tế đi xuống mà khó hồi phục.