Theo PGS.TS Tống Trung Tín - nguyên Viện trưởng Viện khảo cổ học Việt Nam cho biết, khu vực khai quật khảo cổ lần này được tiến hành ở phía Đông Bắc di tích nền điện Kính Thiên với tổng diện tích gần 1000m2. Hố khai quật gồm 20 lớp đào, các lớp dày trung bình từ 20 - 30cm.

Toàn cảnh hố khai quật ở phía Đông Bắc di tích nền điện Kính Thiên.

Cuộc khai quật đã làm xuất lộ tầng văn hoá dày 6,5m với các lớp văn hoá có niên đại khoảng từ thời Đại La, Lý, Trần, Lê, Nguyễn đến thời hiện đại.

Cụ thể, đã xác định được dấu tích kiến trúc thời Lý, Trần, Lê sơ và Lê Trung hưng với các loại hình kiến trúc như: móng cột, đường đi, bồn hoa, móng đường, móng hồ/ao… Đặc biệt, bước đầu nhận thấy có một vài dấu tích kiến trúc lớn có những nét đáng lưu ý.

Đối với kiến trúc thời Lê Trung hưng đã tìm thấy móng đường xếp bằng gạch thỏi và gạch chữ nhật. Có ý kiến dự đoán đây có thể là một dấu tích móng đường vào các cung điện phía sau cấm thành Thăng Long thời Lê Trung hưng.

Thời Lê Trung hưng còn có dấu tích móng đá xếp gạch phía trên đang được đoán có thể là một loại hình ao/hồ trong hoàng cung. Tuy nhiên, phạm vi phân bố dòng chảy, dấu tích thu hẹp lòng, chỉnh thể dấu tích kênh đào và dấu tích móng đá phía Nam… cần phải được làm rõ.

PGS.TS Tống Trung Tín cùng các chuyên gia thám sát hố khai quật.

Di vật được phát lộ trong cuộc khai quật gồm đất nung, đồ gốm, cấu kiện gỗ, đồ kim loại… Trong số lượng lớn là gạch ngói, đặc sắc nhất là nhóm gạch ngói và vật liệu trang trí lợp mái cung điện tráng men vàng (hoàng lưu ly) và men xanh (thanh lưu ly) thuộc thời Lê sơ (thế kỷ 15 đầu thế kỷ 17). Những di vật này cho phép hình dung rõ thêm về loại “ngói Rồng” lợp mái cung điện trong khu vực chính điện Kính Thiên của hoàng đế Lê sơ.

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho rằng, cuộc khai quật lần này đã đạt được thành công trong việc làm rõ bản đồ Hồng Đức. Đây là bản đồ đưa ra nhiều tư liệu lịch sử về Hoàng thành Thăng Long thời Lê Trung hưng ở thế kỷ thứ 17.

“Nếu soi vào bản đồ Hồng Đức chúng ta sẽ thấy rõ, phía phải của hướng Đông điện Kính Thiên có chữ “Ngọc Hà”, ở phía trái là chữ “Chí Kính”. Chữ “Ngọc Hà” đó có người giải thích là dòng sông Ngọc cũng có lý.

Vì điện Càn Thiên khi vua Lý Công Uẩn xây dựng nên thì xung quanh cũng có rất nhiều cây cầu. Lúc đầu chúng tôi không hiểu tại sao ở một thế đất bằng như thế mà người xưa lại cho xây cầu nhưng tìm hiểu kỹ hoá ra ngày xưa chỗ này rất nhiều sông nước. Các cụ ngày xưa đến triều kiến vua cũng toàn phải đi thuyền.

Toàn cảnh buổi hội thảo khoa học với sự tham gia của nhiều chuyên gia sử học, khảo cổ học...

Như thế để thấy rằng, hệ thống nước có ở khu vực này từ rất sớm nhưng đã được cải tạo đi rất nhiều. Đến thời Lê Trung hưng, chắc chắn phía trước điện Ngọc Hà có một dòng sông hoặc một cái hồ. Trong bản đồ vẽ ở phía trên điện Ngọc Hà là một cái hồ, chính xác là phía trước điện Vạn Thọ (chỗ vua ở).

Tôi tin chắc rằng, nếu chúng ta giải mã được bản đồ Hồng Đức thì sẽ làm rõ được quy mô điện Ngọc Hà và tôi cũng tin nền kè chúng ta phát hiện được trong lần khai quật này chính là một phần móng của điện Ngọc Hà. Điện này sau khi đổ sụp thì các kiến trúc lẫn phần mái rơi xuống lòng sông vì thế chúng ta mới phát hiện được nhiều hiện vật thời Lê sơ, Lê Trung hưng lẫn với các hiện vật Lý, Trần trong cuộc khai quật khảo cổ năm 2018.

Nếu chúng ta mở rộng khai quật ra phía Đông thì chúng ta sẽ tìm thấy nền móng cung điện của thời Lê Trung hưng. Và nếu tìm ra được dấu tích của điện Ngọc Hà thì sẽ làm rõ được trục trung tâm của cấm thành Thăng Long dưới thời Trần”, GS Nguyễn Quang Ngọc nói.

Một số hình ảnh tại hố khải quật khảo cổ ở phía Đông Bắc di tích nền điện Kính Thiên - Hoàng thành Thăng Long:

Cuộc khai quật khảo cổ lần này đã xác định được dấu tích kiến trúc thời Lý, Trần, Lê sơ và Lê Trung hưng...

Các loại hình kiến trúc như: móng cột, đường đi, bồn hoa, móng đường, móng hồ/ao… đã được phát lộ.

GS sử học Lê Văn Lan tỉ mẩn quan sát từng dấu tích trong hố khai quật.

Cuộc khai quật đã thu được rất nhiều hiện vật: đất nung, đồ gốm, cấu kiện gỗ, đồ kim loại… 

Gạch nung đầu rồng thời Lý.

Các mảnh gốm thời Trần.

Bát và đĩa gốm thời Mạc.

Các dấu tích kiến trúc thời Lê sơ.

Bình, bát, đĩa... thời Lê Trung hưng.

Theo Hà Tùng Long/Ảnh: Tùng Long/Dân Trí